WOJEWÓDZKA STACJA SANITARNO-EPIDEMIOLOGICZNA

W OJEWÓDZKA S TACJA S ANITARNO -E PIDEMIOLOGICZNA W S ZCZECINIE

OCENA STANU SANITARNEGO I SYTUACJI EPIDEMIOLOGICZNEJ

WOJEWÓDZTWA ZACHODNIOPOMORSKIEGO W 2010 ROKU

Szczecin, marzec 2011 r.

Zastępca Zachodniopomorskiego Państwowego

Wojewódzkiego Inspektora Sanitarnego w Szczecinie dr n. med.

Małgorzata Domagała-Dobrzycka

Opracował Zespół Kierowników Działu Nadzoru Sanitarnego i Działu Laboratoryjnego Wojewódzkiej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej w Szczecinie

SPIS TREŚCI str. 1

I.

Wstęp Sytuacja epidemiologiczna w zakresie chorób zakaźnych

1.1. 1.1.1. 1.1.1.1. 1.1.2. 1.1.3. 1.1.4. 1.1.5. 1.1.6. 1.1.7. 1.1.8. 1.1.9. 1.1.10. 1.1.11. 1.1.12. 1.1.13. 1.1.14. 1.1.15. 1.2.

Sytuacja epidemiologiczna wybranych chorób zakaźnych Zatrucia i zakażenia pokarmowe Ogniska zachorowań na choroby przenoszone drogą pokarmową Wirusowe zapalenia wątroby Wybrane choroby zakaźne wieku dziecięcego Grypa sezonowa, grypa wywołana nowym wirusem A/H1N1v Zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych i mózgu Inwazyjna choroba meningokokowa Zakażenie wirusem HIV, choroba AIDS Borelioza z Lyme Styczność, narażenie na wściekliznę – potrzeba szczepień Włośnica Bąblowica i wągrzyca Tężec Malaria Choroby przenoszone drogą płciową Gruźlica Realizacja Programu Szczepień Ochronnych w województwie zachodniopomorskim

4 6 10 11 20 26 27 31 32 37 39 42 42 43 44 46 48 50

II.

Jakość wody przeznaczonej do spożycia

62

2.1. 2.2. 2.3. 2.3.1. 2.3.1.1. 2.3.1.2. 2.3.1.3.

Infrastruktura zaopatrzenia ludności wodę Nadzór nad jakością wody Ocena zaopatrzenia ludności w wodę Ocena jakości wody przeznaczonej do spożycia Ważniejsze modernizacje i kapitalne remonty stacji uzdatniania wody Rozbudowa sieci w miejscowościach zwodociągowanych Awarie

63 64 65 66 67 68 69

III.

Zapobiegawczy nadzór sanitarny

69

3.1. 3.2.

Inwestycje o charakterze szczególnym Ważniejsze inwestycje

71 72

IV.

Stan sanitarny obiektów użyteczności publicznej i kąpielisk

74

4.1. 4.1.1. 4.1.2. 4.1.3. 4.1.4.

Stan sanitarny wybranych obiektów Ustępy publiczne Domy pomocy społecznej (DPS) Noclegownie Obiekty świadczące usługi hotelarskie – hotele, obiekty wczasowo-turystyczne i inne świadczące usługi hotelarskie Zakłady fryzjerskie, kosmetyczne, tatuażu, odnowy biologicznej oraz świadczące łącznie powyższe usługi Obiekty komunikacji publicznej Dworce autobusowe Dworce i stacje PKP Środki transportu osobowego Przystanki komunikacji międzymiastowej i miejskiej Przystanie jednostek pływających rekreacyjnych i sportowych Tereny rekreacyjne Zagospodarowanie plaż

75 75 76 76 76

4.1.5. 4.1.6. 4.1.6.1. 4.1.6.2. 4.1.6.3. 4.1.6.4. 4.1.6.5. 4.1.7. 4.1.7.1.

4

78 80 80 80 81 81 81 82 82

4.1.7.2. 4.1.8. 4.1.9. 4.2. 4.2.1. 4.2.2.

Piaskownice Cmentarze i zakłady pogrzebowe Inne obiekty użyteczności publicznej Kąpieliska i baseny kąpielowe Kąpieliska Baseny kąpielowe

82 83 83 83 83 85

V.

Stan sanitarny zakładów opieki zdrowotnej

86

5.1. 5.1.1. 5.1.2. 5.1.3. 5.1.4. 5.1.5.

Szpitale Stan techniczny i funkcjonalny szpitali Dezynfekcja i komory dezynfekcyjne Sterylizacja Bieżący stan czystości i porządku Zakażenia szpitalne i ocena działalności szpitalnych Zespołów ds. Zapobiegania i Zwalczania Zakażeń Zakładowych Zaopatrzenie w wodę Postępowanie z bielizną szpitalną Gospodarka odpadami medycznymi Prosektoria i postępowanie ze zwłokami Przychodnie, ośrodki zdrowia, poradnie i ambulatoria Indywidualne, indywidualne specjalistyczne i grupowe praktyki lekarskie, lekarzy dentystów oraz pielęgniarek i położnych

86 88 92 93 94 95

5.1.6. 5.1.7. 5.1.8. 5.2. 5.3. 5.4.

97 100 102 105 108 110

VI.

Warunki sanitarno-higieniczne środowiska pracy

112

6.1. 6.2. 6.3.

Działalność kontrolna w ramach bieżącego nadzoru sanitarnego Choroby zawodowe Działalność laboratoryjna Państwowej Inspekcji Sanitarnej w zakresie badań i pomiarów środowiska pracy

113 119 121

VII.

Higiena radiacyjna

122

7.1. 7.2. 7.3.

Pracownie rentgenowskie Skażenia promieniotwórcze Pola elektromagnetyczne w zakresie od 0 Hz do 300 000 MHz

122 127 129

VIII.

Warunki sanitarne w szkołach i innych placówkach oświatowo-wychowawczych oraz warunki pobytu dzieci i młodzieży w tych placówkach

130

8.1. 8.2. 8.3. 8.4. 8.5. 8.6. 8.7. 8.8. 8.9. 8.10.

Funkcjonalność budynków Stan techniczny oraz sanitarny budynków Wodociągi i kanalizacja w placówkach oświatowo – wychowawczych Infrastruktura do prowadzenia zajęć z wychowania fizycznego Profilaktyczna opieka zdrowotna nad uczniami Dożywianie dzieci i młodzieży Ergonomia w placówkach nauczania i wychowania Rozkłady zajęć szkolnych Substancje i preparaty chemiczne w szkolnych pracowniach chemicznych Wypoczynek dzieci i młodzieży

131 131 134 135 138 139 140 141 142 143

IX.

Charakterystyka stanu sanitarnego obiektów żywności, żywienia i przedmiotów użytku

146

9.1. 9.2. 9.2.1. 9.2.2. 9.2.3. 9.2.4.

Charakterystyka ogólna Opis poszczególnych grup obiektów Wytwórnie lodów Automaty do lodów Wytwórnie tłuszczów roślinnych i mieszanin tłuszczów zwierzęcych z roślinnymi Piekarnie

146 147 147 148 150 151

9.2.5. 9.2.6. 9.2.7. 9.2.8. 9.2.9. 9.2.10. 9.2.11. 9.2.12. 9.2.13. 9.2.14. 9.2.15. 9.2.16. 9.2.17. 9.2.18. 9.2.19. 9.2.20. 9.2.20.1. 9.2.21. 9.2.21.1. 9.2.21.2. 9.2.22. 9.2.22.1. 9.2.23. 9.2.24. 9.2.25. 9.2.26. 9.2.26.1. 9.2.26.2. 9.2.27. 9.2.27.1. 9.2.27.2. 9.2.27.3. 9.2.27.4. 9.2.27.5. 9.2.27.6. 9.2.27.7. 9.2.27.8. 9.2.27.9. 9.2.27.10. 9.2.27.11. 9.2.27.12. 9.2.27.13. 9.2.27.14. 9.2.27.15. 9.2.28. 9.2.29. 9.2.30. 9.2.31. 9.2.31.1. 9.2.31.2. 9.3.

Ciastkarnie Przetwórnie owocowo – warzywne Browary i słodownie Wytwórnie napojów bezalkoholowych i rozlewnie piwa Wytwórnie naturalnych wód mineralnych, naturalnych wód źródlanych i stołowych Zakłady garmażeryjne Zakłady przemysłu zbożowo – młynarskiego Wytwórnie makaronów Wytwórnie wyrobów cukierniczych Wytwórnie koncentratów spożywczych Wytwórnie octu, majonezu i musztardy Wytwórnie chrupek, chipsów i prażynek Wytwórnie substancji dodatkowych Cukrownie Inne wytwórnie żywności Sklepy spożywcze Super i hipermarkety Kioski Kioski na targowiskach sprzedające mięso Kioski spożywcze na targowiskach sprzedające inne środki spożywcze Magazyny hurtowe Hurtownie suplementów diety Obiekty ruchome i tymczasowe Środki transportu Inne obiekty obrotu żywnością Zakłady żywienia zbiorowego otwarte Zakłady małej gastronomii Wagony gastronomiczne (restauracyjne i barowe) Zakłady żywienia zbiorowego zamknięte Stołówki pracownicze Bufety przy zakładach pracy Stołówki w domach wczasowych Bloki żywienia w szpitalach Bloki żywienia w sanatoriach i prewentoriach Bloki żywienia w domach opieki społecznej Stołówki w żłobkach i domach małego dziecka Stołówki szkolne – w tym z żywieniem cateringowym Stołówki w bursach i internatach Stołówki przedszkolne – w tym żywienie w systemie cateringowym Stołówki w domach dziecka i młodzieży Stołówki studenckie Stołówki w zakładach specjalnych i wychowawczych Zakłady usług cateringowych Inne zakłady żywienia Wytwórnie materiałów i wyrobów przeznaczonych do kontaktu z żywnością Miejsca obrotu materiałami i wyrobami przeznaczonymi do kontaktu z żywnością Zakłady produkujące i konfekcjonujące kosmetyki. Zakłady konfekcjonujące kosmetyki (bez produkcji) Nadzór nad kosmetykami Obiekty obrotu kosmetykami (hurtownie, sklepy) System wczesnego ostrzegania o kosmetykach stwarzających zagrożenie dla zdrowia lub życia konsumentów – RAPEX Działania nadzorowe podjęte w związku z decyzją Głównego Inspektora Sanitarnego z dnia 02.10.2010 r. znak: GIS-BI-073-239/RS/10 w sprawie wycofania z obrotu produktów tzw. dopalaczy

153 156 158 159 161 161 163 164 166 167 168 168 169 169 170 172 175 176 176 177 178 178 181 183 184 184 187 188 188 189 190 191 195 201 204 205 206 207 207 208 209 209 211 212 213 214 215 215 215 216 216

Znakowanie środków spożywczych. Badanie żywności w kierunku GMO Warunki sprzedaży grzybów świeżych i przetworów grzybowych – nadzór nad obrotem grzybami Ocena sanitarna obiektów żywności i żywienia zlokalizowanych na szlakach turystycznych Jakość zdrowotna środków spożywczych, przedmiotów użytku oraz badania sanitarne wykonane w 2010 r. Jakość zdrowotna krajowych środków spożywczych Jakość zdrowotna środków spożywczych pochodzących z importu z krajów trzecich i Unii Europejskiej Jakość zdrowotna materiałów i wyrobów do kontaktu z żywnością oraz kosmetyków Nadzór nad suplementami diety, środkami spożywczymi specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz środkami spożywczymi wzbogaconymi witaminami lub składnikami mineralnymi System wczesnego ostrzegania o niebezpiecznej żywności i paszach – RASFF. Współpraca z innymi jednostkami kontrolnymi i środkami masowego przekazu Inspekcja Weterynaryjna Inspekcja Handlowa Państwowa Inspekcja Ochrony Roślin i Nasiennictwa Inspekcja Handlowa Jakości Artykułów Rolno – Spożywczych Inspekcja Farmaceutyczna Organy administracji samorządowej Środki masowego przekazu Informacja dotycząca nadzoru sanitarnego prowadzonego w 2010 r. nad środkami spożywczymi pochodzącymi z importu

218 219 220 222 223

X.

Działalność w zakresie oświaty zdrowotnej i promocji zdrowia

244

10.1.

Główne programy prozdrowotne realizowane na terenie województwa zachodniopomorskiego w 2010 r. Program Ograniczania Zdrowotnych Następstw Palenia Tytoniu w Polsce Program edukacyjny dla dzieci w wieku przedszkolnym, ich rodziców i opiekunów pt. „Czyste powietrze wokół nas‖ Program edukacyjny dla uczniów klas I-III szkół podstawowych „Nie pal przy mnie, proszę‖ – edycja pilotażowa Program edukacyjny dla uczniów starszych klas szkół podstawowych i gimnazjów „Znajdź właściwe rozwiązanie‖ – edycja pilotażowa Kampania społeczna kierowana do kobiet i obchody Światowego Dnia Bez Tytoniu 31.05.2010r. Kampania społeczna dla osób palących i obchody Światowego Dnia Rzucania Palenia 18.11.2010r. Wystawa planszowa WHO pt. „Siła komunikacji antynikotynowej‖ Program edukacyjny „Trzymaj Formę‖ „Krajowy Program Zwalczania AIDS i Zapobiegania Zakażeniom HIV‖ Obchody Światowego Dnia AIDS Programy wojewódzkie „Profilaktyka nowotworów‖ Narodowy Program Zwalczania Chorób Nowotworowych Profilaktyka raka szyjki macicy „Wybierz Życie – Pierwszy Krok‖ Główne akcje realizowane na terenie województwa zachodniopomorskiego Profilaktyka grypy V Ogólnopolski Festiwal Piosenki o Zdrowiu Profilaktyka zażywania modyfikowanych narkotyków przez młodzież szkolną, tzw. dopalaczy Dni Zdrowia Publicznego, w tym Dni Otwarte Inspekcji Sanitarnej Bezpieczne Ferie Zimowe 2010 r. Bezpieczne Wakacje 2010 r. Światowy Dzień Zdrowia pod hasłem „Człowiek i miasto. Zdrowie w mieście się liczy‖ 07.04.2010 r.

244

9.4. 9.5. 9.6. 9.7. 9.8. 9.8.1. 9.8.2. 9.8.3. 9.9. 9.10. 9.11. 9.11.1. 9.11.2. 9.11.3. 9.11.4. 9.11.5. 9.11.6. 9.11.7. 9.12.

10.1.1. 10.1.1.1. 10.1.1.2. 10.1.1.3. 10.1.1.4. 10.1.1.5. 10.1.1.6. 10.1.2. 10.1.3. 10.1.3.1. 10.2. 10.2.1. 10.2.2. 10.3. 10.3.1 10.3.2. 10.3.3. 10.3.4. 10.3.5. 10.3.6. 10.3.7.

224 225 226 227

231 236 236 238 238 239 239 241 242 243

244 244 246 247 248 248 250 251 251 252 255 255 256 257 257 258 259 262 265 265 266

10.3.8. 10.3.9. 10.4. 10.4.1. 10.4.2. 10.4.3. 10.4.4. 10.4.5. 10.4.6. 10.4.7. 10.4.8. 10.4.9. 10.4.10. 10.5.

„Stop meningokokom‖ Europejski Dzień Wiedzy o Antybiotykach Dodatkowe działania programowe i akcje lokalne podejmowane na terenie województwa zachodniopomorskiego „Wolność Oddechu – Zapobiegaj Astmie‖ „Radosny Uśmiech – Radosna Przyszłość‖ Powiatowy Przegląd Programów Artystycznych Promujących Zdrowie pt. „Zdrowym być‖ Program „Zdrowe mleczaki są z naszej paki‖ Światowy Dzień FAS Europejski Dzień Seniora Europejski Tydzień Szczepień Program „Pierwsza pomoc przedmedyczna w nagłych wypadkach zagrażających życiu‖ Program „Zdrowy uśmiech‖ Program „Zapobieganie zatruciom grzybami‖ Projekt „Odświeżamy nasze miasta. TOB3CIT Tobacco Free Cities‖

267 267 268

Podsumowanie Wnioski Spis Tabel Spis Rycin

276

268 268 268 269 269 269 269 269 270 270 270

276 281 285

WSTĘP Podstawowym zadaniem Państwowej Inspekcji Sanitarnej w woj. zachodniopomorskim są działania ukierunkowane na zapewnienie bezpieczeństwa zdrowotnego mieszkańców m.in. poprzez realizację zadań związanych z podstawowymi funkcjami zdrowia publicznego. Położenie geograficzne województwa tj. zachodnia granica państwa oraz morska będąca także granicą Unii Europejskiej, a także najdłuższy w Polsce pas wybrzeża morskiego wraz z atrakcyjnymi miejscowościami turystycznymi wyznaczają specyfikę działań m.in. dotyczących: – monitorowania stanu zdrowia mieszkańców i diagnozowania potrzeb zdrowotnych, poprzez dostosowanie swoich działań z zakresu promocji zdrowia do zdiagnozowanych potrzeb społeczeństwa; – prowadzenia działań zapobiegawczych związanych z rozprzestrzenianiem się chorób, zwłaszcza zakaźnych, wymagających czynnego nadzoru epidemiologicznego i działań przeciwepidemicznych; – identyfikowania i zwalczania czynników ryzyka zdrowotnego w środowisku, miejscu zamieszkania, pracy, nauki oraz zakładach opieki zdrowotnej; – zapewnienia diagnostyki laboratoryjnej w zakresie kontroli przeciwepidemicznej oraz wymaganych przepisami prawa badań zagrożeń środowiskowych m.in.wody, żywności, środowiska nauczania i wychowania oraz pracy; – promowania aktywnego współuczestnictwa społeczeństwa w działaniach na rzecz własnego zdrowia m.in. poprzez promocję zdrowego stylu życia oraz zachowań prozdrowotnych wśród dzieci i młodzieży, a także wybranych grup o ryzykownych zachowaniach. Zakres podejmowanych przez służby sanitarno- epidemiologiczne działań jest ściśle związany z zapewnieniem bezpieczeństwa zdrowotnego osób wypoczywających na Pomorzu Zachodnim. Specyfika wypoczynku letniego, gdy w pasie nadmorskim przebywa kilka milionów turystów, stawia wyzwanie do podejmowania dynamicznych działań zapobiegających zagrożeniom zdrowotnym. Dodatkowo całoroczna baza hotelowa z ofertą związaną z zabiegami pielęgnacyjnymi, masażami i basenami powoduje wzmożony zakres nadzoru przez cały rok. Jednym z podstawowych zadań Państwowej Inspekcji Sanitarnej woj. zachodniopomorskiego w 2010 r. było monitorowanie zagrożeń epidemiologicznych, w tym związanych z dziennym raportowaniem zachorowań na grypę A/H1N1 przez cały sezon epidemiczny 2009/2010 oraz początek sezonu 2010/2011. Zachodniopomorski Państwowy Wojewódzki Inspektor Sanitarny w Szczecinie wraz z państwowymi powiatowymi inspektorami woj. zachodniopomorskiego brał aktywny udział w nadzorze nad wycofywaniem z obrotu środków zastępczych, zamykaniem sklepów z tzw. „dopalaczami‖ oraz zabezpieczaniem i wysyłaniem próbek do badań specjalistycznych. W tym zakresie podjęto aktywną współpracę z centrami zarządzania kryzysowego, Policją, służbami celnymi i ośrodkami wykonującymi badania substancji niedozwolonych w środkach zastępczych. W 2010 r. utrzymywała się tendencja wzrostowa ognisk zakażeń przenoszonych drogą pokarmową stąd też podejmowano dynamiczne działania zmierzające do ograniczania skutków zatruć pokarmowych poprzez prowadzenie dochodzeń epidemiologicznych w ogniskach popartych badaniami laboratoryjnymi. Nadal w obszarze szczególnych zainteresowań znajdowały się tzw. nowe zagrożenia dla zdrowia tj. narażenie na działania bioterrorystyczne, ryzyko transmisji chorób zakaźnych z innych stref klimatycznych, czy też zapewnienie bezpieczeństwa żywności, a także przeciwdziałanie zagrożeniom środowiskowym i chemicznym, w tym radioaktywnym.

1

Nieodzownym elementem działań było także kreowanie prozdrowotnego stylu życia będącego integralną częścią wszystkich działań nadzorowych. W 2010 r. w woj. zachodniopomorskim zlokalizowanych było ogółem 113 kąpielisk(41 kąpielisk morskich i 72 śródlądowe), w tym 63 raportowane do Komisji Europejskiej, które przez cały sezon nadzorowane były przez właściwych państwowych powiatowych inspektorów sanitarnych. Zakazy kąpieli w sezonie letnim obowiązywały w 13 kąpieliskach śródlądowych i 8 kąpieliskach morskich, w większości z powodu skażeń mikrobiologicznych. Zadania ustawowe realizowane były w 2010 roku przez 20 państwowych powiatowych inspektorów sanitarnych, 2 granicznych inspektorów sanitarnych oraz 970 ( 935,58 et.tj. o 19.09 mniej niż w 2009roku ) pracowników Państwowej Inspekcji Sanitarnej. Pracownicy Państwowej Inspekcji Sanitarnej stanowią grupę specjalistów w większości z wyższym wykształceniem, rozwijającą swoje kwalifikacje zawodowe poprzez różne formy kształcenia tj. studia specjalizacyjne, podyplomowe, doktoranckie oraz udział w konferencjach naukowych i szkoleniach specjalistycznych. W 2010 roku w październiku w ramach Dni Zdrowia Publicznego zorganizowano Dzień Otwarty Państwowej Inspekcji Sanitarnej, którego celem było upowszechnienie wiedzy nt. zakresu działania i kompetencji służb sanitarno- epidemiologicznych dla zapewnienia bezpieczeństwa zdrowia publicznego, a także cykl szkoleń dla młodzieży dot. kluczowych zagadnień prozdrowotnych tj. przeciwdziałanie skutkom palenia tytoniu czy też otyłości. Ponadto część pracowników Państwowej Inspekcji Sanitarnej, w tym Zachodniopomorski Państwowy Wojewódzki Inspektor Sanitarny w Szczecinie zostali uhonorowani wysokimi odznaczeniami państwowymi za zasługi dla zdrowia publicznego. W 2010 r. podczas bieżącego nadzoru sanitarnego przeprowadzono 45726 kontroli tj. o 2315 kontroli mniej niż w 2009 roku. Najwyższy odsetek wśród kontroli prowadzonych w ramach nadzoru sanitarnego podobnie jak w roku ubiegłym, stanowiły kontrole z zakresu higieny żywności i żywienia (41,04 % ogółu kontroli),19,98 % to kontrole z zakresu higieny komunalnej, a 18,23 % kontrole epidemiologiczne. W 2010 r. Państwowa Inspekcja Sanitarna wydała 13256 merytorycznych decyzji administracyjnych (o 232 więcej niż w 2009 r.), 1680 postanowień (o 258 mniej niż w 2009 r.), 10663 uzgodnień i opinii sanitarnych (o 1612 mniej niż w 2009r.). Nałożonych zostało 1174 mandaty (o 160 mniej niż w 2009 r.) na łączną sumę 248900,00 zł. Szczegółową analizę działalności kontrolno - represyjnej prowadzonej przez organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej w latach 2006-2010 przedstawiają ryciny 1 i 2. Ryc.1. Liczba kontroli przeprowadzonych przez Państwową Inspekcję Sanitarną w woj. zachodniopomorskim w latach 2006-2010. 75873

80000 70000 60000 50000 40000 30000 20000 10000 0

74829 65824

64229 53445

2006

65959

57697 49515

2007 kontrole

2008

48041

2009

45726

2010

badania ogółem

2

Ryc. 2. Postępowanie administracyjne, represyjne i opiniodawcze przeprowadzone przez Państwową Inspekcję Sanitarną w woj. zachodniopomorskim w latach 2006-2010.

25000

23253

18916

20000 15000

14246

13024 13256 12165 12125

12275 10663 11004

10000 5148

5000

3689 22991938 1680

1275 1160

1219

1174 1334

0 decyzje

postanowienia 2006

2007

2008

mandaty 2009

opinie

2010

Pion nadzoru sanitarnego aktywnie współpracuje z pionem laboratoryjnym. Laboratoria Państwowej Inspekcji Sanitarnej w sposób ciągły doskonaliły i doskonalą swój system zarządzania poprzez odbywające się przeglądy zarządzania, audity wewnętrzne, szkolenia wewnętrzne i zewnętrzne, sterowanie jakością badań, międzylaboratoryjne badania porównawcze/ badania biegłości oraz wprowadzanie nowych metod badawczych zgodnie z życzeniami swoich klientów. W 2010r. Państwowa Inspekcja Sanitarna posiadała 12 akredytowanych laboratoriów, które cyklicznie poddają się ocenie Polskiego Centrum Akredytacji w Warszawie m.in. w Laboratorium Wojewódzkiej Stacji Sanitarno- Epidemiologicznej w Szczecinie 6 grudnia 2010r. odbył się audit rozszerzający zakres akredytacji. W 2010 r. laboratoria Państwowej Inspekcji Sanitarnej wykonały 65959 badania tj. o 135 więcej niż w 2009 r., wśród których przeprowadzono łącznie 196943 oznaczeń. Najwyższy odsetek, podobnie jak w roku ubiegłym stanowiły oznaczenia mikrobiologiczne (aż 45,74 %), następnie chemiczne ( 28,14%) i fizyczne ( 26,12%). Działania prowadzone przez służby sanitarno - epidemiologiczne w woj. zachodniopomorskim ściśle związane były ze współpracą z innymi inspekcjami, w tym: Inspekcją Weterynaryjną, Państwową Inspekcją Pracy, Inspekcją Ochrony Środowiska, Państwową Strażą Pożarną, a także Policją i służbami celnymi. Ponadto w 2010 r. kontynuowano współpracę polsko- niemiecką związana m.in. z profilaktyką HIV/AIDS i innych chorób zakaźnych, a także wieloma instytucjami i organizacjami pozarządowymi działającymi w obszarze zdrowia publicznego, z którymi podejmowano wspólne inicjatywy na rzecz bezpieczeństwa zdrowotnego regionu. Na uwagę zasługuje współpraca z Instytutem Meteorologii i Gospodarki Wodnej w Krakowie w ramach polsko- niemieckiego projektu GENESIS dot. prognozowania ryzyka wystąpienia zagrożenia chorobotwórczego dla kąpielisk w Zalewie Szczecińskim wraz z wypracowaniem systemu informowania o jakości wód adresowanego do władz lokalnych oraz użytkowników plaż. Podjęta została również współpraca niemiecko-polsko-szwedzka w zakresie realizacji projektu „Higiena i bezpieczeństwo żywności w regionie Morza Bałtyckiego‖. Projekt po stronie polskiej realizowany jest przez Zachodniopomorski Inspektorat Weterynaryjny i Wojewódzką Stację Sanitarno- Epidemiologiczną w Szczecinie. Zakłada on m.in. zagwarantowanie bezpieczeństwa żywności w obszarze jego realizacji, intensywną wymianę doświadczeń oraz poprawę wizerunku kontrolujących w oczach przedsiębiorców. 3

I.

SYTUACJA EPIDEMIOLOGICZNA ZAKAŹNYCH

W ZAKRESIE CHORÓB

1.1. SYTUACJA EPIDEMIOLOGICZNA WYBRANYCH CHORÓB ZAKAŹNYCH Monitorowanie sytuacji epidemiologicznej poparte jest rzetelnym nadzorem epidemiologicznym prowadzonym poprzez analizę zgłoszonych zachorowań na choroby zakaźne, zakażenia i zatrucia. Rejestracja zgłoszonych zachorowań na choroby zakaźne odbywała się w oparciu o aktualne definicje przypadków chorób zakaźnych opracowane na potrzeby nadzoru epidemiologicznego. Sytuacja epidemiologiczna chorób zakaźnych w woj. zachodniopomorskim jest od kilku lat stabilna przede wszystkim w grupie chorób, którym można zapobiegać poprzez szczepienia np. wirusowe zapalenie wątroby typu B, gdzie wskaźnik zapadalności jest od lat niższy niż w Polsce. Należy pamiętać, że nowopojawiające się i utrzymujące zagrożenia jak chociażby grypa, w tym grypa A/H1N1 czy zagrożenie powodziowe wymagają stałej gotowości i czujności nadzoru epidemiologicznego oraz wprowadzania działań przeciwepidemicznych. Ponadto utrzymujące się choroby zakaźne i zakażenia tj. ogniska zatruć pokarmowych, inwazyjna choroba meningokokowa czy choroby zawlekane z innych stref klimatycznych stanowią zagrożenie epidemiologiczne wymagające od pracowników Państwowej Inspekcji Sanitarnej dynamicznych metod postępowania celem ustalenia źródła zakażenia, czy też ograniczenia ich transmisji. W 2010 r. zgłoszono 11660 chorób podlegających rejestracji w meldunkach dwutygodniowych zachorowań na choroby zakaźne, zakażenia i zatrucia (MZ-56) tj. o 3051 więcej niż w 2009r. Zdecydowaną większość stanowiły choroby zakaźne i zakażenia - 11651 przypadków. W 2010 roku zgłoszono tylko 9 zatruć naturalnie toksycznymi substancjami spożytymi jako pokarm, wśród których wszystkie były wywołane przez grzyby. Spośród wszystkich zgłoszonych chorób 23,72% tj. 2766 osób hospitalizowano. Na zwiększenie zgłaszalności chorób w 2010r. w porównaniu do 2009r. niewątpliwy wpływ miało wzmożenie nadzoru pracowników epidemiologii PIS nad poprawą zgłaszalności chorób przez lekarzy i aktywne wyszukiwanie zachorowań oraz zmiany zasad zgłaszalności, w tym zmiany definicji niektórych jednostek chorobowych. Należy zauważyć, że w 2010r. odnotowano znaczny wzrost zachorowań w grupie innych wirusowych zakażeń jelitowych nieokreślonych z 3 w 2009r. do 244 w 2010r., a także wirusowych zakażeń pokarmowych u dzieci do lat 2 z 488 w 2009r. do 585 w 2010r. Odnotowano również znaczny wzrost tzw. „zakaźnych chorób wieku dziecięcego‖ tj. płonicy (szkarlatyny) - wzrost zarejestrowanych przypadków prawie o połowę z 355 w 2009r. do 639 w 2010r. (współczynnik zapadalności 37,73/100 tys.) oraz ospy wietrznej z 4108 zachorowań w 2009r. do 6347 w 2010r. (współczynnik zapadalności 374,78/ 100tys.) Zbiorcze dane wybranych chorób zakaźnych w woj. zachodniopomorskim podlegających zgłaszalności w latach 2008-2010 przedstawia tabela 1. Tab.1.

Wybrane dane epidemiologiczne dotyczące zachodniopomorskim w latach 2007-2010

Lp.

Jednostka chorobowa

1

Salmonellozy – zatrucia pokarmowe

2

2008 r.

chorób

zakaźnych

2009 r.

w

woj.

2010 r.

Liczba Liczba Liczba Zapadalność Zapadalność Zapadalność zachorowań zachorowań zachorowań

402

23,75

459

27,11

372

21,97

Salmonellozy – zakażenia pozajelitowe

9

0,53

3

0,18

6

0,35

3

Czerwonka bakteryjna (szigeloza)

3

0,17

1

0,06

0

0,00

4

Inne bakteryjne zakażenia jelitowe

384

22,68

202

11,93

143

8,44

4

5

Inne bakteryjne zatrucia pokarmowe

104

6,14

133

7,85

218

12,87

6

Lamblioza

60

3,54

45

2,66

43

2,54

1266

74,8

1293

76,36

1818

107,35

7

Wirusowe i inne określone zakażenia jelitowe w tym nieżyt jelitowy wywołany przez rotawirusy

1211

71,55

745

44

897

52,97

269

15,89

176

10,39

208

12,28

8

Biegunka i zapalenie żołądkowo-jelitowe o prawdopodobnie zakaźnym pochodzeniu u dzieci do lat 2

9

Bruceloza

3

0,17

0

0

0

0,00

10

Leptospiroza

1

0,05

3

0,18

3

0,18

11

Tężec

1

0,05

0

0

1

0,06

12

Listerioza

2

0,11

1

0,06

3

0,18

13

Krztusiec

49

2,89

96

5,67

12

0,71

14

Płonica (szkarlatyna)

226

13,35

355

20,97

639

37,73

15

Inwazyjna choroba meningokokowa

13

0,76

16

0,94

8

0,47

a

w tym neuroinfekcje

10

0,59

8

0,47

7

0,41

16

Borelioza z Lyme Ostre porażenie wiotkie u dzieci od 0-14 lat Encefalopatie gąbczaste

265

15,65

239

14,11

255

15,06

1

0,05

3

1,02*/

0

0,00

2

0,11

0

0

0

0,00

368

21,74

373

22,03

341

20,14

7

0,41

9

0,53

12

0,71

22

1,3

25

1,48

52

3,07

3961 3 444

233,98 0,17 26,23

4108 0 230

242,61 0 13,58

6347 0 178

374,78 0,00 10,51

84

4,96

140

8,27

125

7,38

5

0,29

9

0,53

5

0,30

29

1,71

30

1,77

30

1,77

47

2,77

100

5,91

88

5,20

2

0,11

3

0,18

2

0,12

17 18 19 20 21 22 23 24 25 a b c 26

Styczność i narażenie na wściekliznę /potrzeba szczepień/ Wirusowe zapalenie mózgu Wirusowe zapalenie opon mózgowych Ospa wietrzna Odra Różyczka Wirusowe zapalenia wątroby (wg. definicji przypadku z 2009 i 2005 r. w tym WZW typu "A" w tym WZW typu "B" ostre i przewlekłe w tym WZW typu "C" (wg. definicji przypadku z 2009 i 2005 r.

50

2,95

43

2,54

41

2,42

28 29 30

Choroba wywołana przez HIV Bezobjawowy stan zakażenia wirusem HIV Świnka Zimnica (malaria) Włośnica

167 2 1

9,86 0,11 0,05

157 3 1

9,27 0,18 0,06

105 10 0

6,20 0,59 0,00

31

Inwazyjna choroba pneumokokowa

10

0,59

7

0,41

7

0,41

2

0,11

0

0

0

0,00

45

2,65

40

2,36

50

2,95

3

0,17

3

0,18

2

0,12

3

0,17

0

0

9

0,53

27

32 33 34 35

Choroba wywołana przez Haemophilus influenzae typ B Bakteryjne zapalenie opon mózgowych i/lub mózgu Zapalenie mózgu inne i nie określone Zatrucie naturalnie toksycznymi substancjami spożytymi jako pokarmowe (grzyby)

*/ zapadalność obliczona na podstawie populacji dzieci 0-14 r. ż. na 100 tys. dzieci.

5

1.1.1. Zatrucia i zakażenia pokarmowe W 2010r. w woj. zachodniopomorskim zgłoszono 590 przypadków bakteryjnych zatruć pokarmowych (współczynnik zapadalności 34,84 na 100 tys. mieszkańców), w tym, w 372 przypadkach zachorowań czynnikiem etiologicznym była Salmonella, a w 92 przypadkach zachorowań gronkowiec Staphylococcus aureus, w 4 przypadkach jad kiełbasiany. Hospitalizowano 286 chorych. W porównaniu do 2009r. zaobserwowano porównywalną liczbę zachorowań na bakteryjne zatrucia pokarmowe, bowiem w 2009 r. zarejestrowano 592 przypadki zatruć pokarmowych. w tym w 459 przypadkach zachorowań czynnikiem etiologicznym była Salmonella, w 1 przypadku czerwonka bakteryjna, w 2 przypadkach jad kiełbasiany, a w 43 przypadkach gronkowiec Staphylococcus aureus. Hospitalizowano 264 chorych. W 2010r. zarejestrowano 9 przypadków zakażenia pozajelitowego /tj. o 2 przypadki więcej niż w 2009r./ wywołane pałeczkami z grupy Salmonella, w tym 3 pod postacią posocznicy. Zakażenia wystąpiły u 4 mężczyzn w wieku 52, 61, 51 i 55 lat oraz u 4 kobiet w wieku 33, 50, 63, 67 lat i jednej 2-letniej dziewczynki. Zakażenia wystąpiły jako współistniejące przy zachorowaniach na:        

szpiczaka mnogiego i przewlekłą niewydolność nerek w okresie dializoterapii, nowotwór złośliwy, zespół nabytego upośledzenia odporności, chłoniaka grudkowego, stan po wszczepieniu stengraftu do aorty brzusznej, ostry zespół zapalenia nerek, przetokę ropną w bliźnie pooperacyjnej, infekcję dróg moczowych.

Czynnikiem etiologicznym wywołującym postać pozajelitową zakażeń była w każdym z 9 przypadków Salmonella enteritidis. W 2010r. w woj. zachodniopomorskim zgłoszono 143 przypadki bakteryjnych zakażeń jelitowych, (współczynnik zapadalności 8,44 na 100 tys. mieszkańców), tj. o 28 zachorowań mniej niż w 2009 r. Wśród w wszystkich zachorowań 82 wywołane były przez enteropatogenną Escherichię coli biegunkotwórczą i 6 przez Yersinię enterocolitica lub pseudotuberculosis. Hospitalizowano 57 chorych, tj. o 54 chorych mniej niż w 2009r. W porównaniu do 2009r. zaobserwowano nieznaczny spadek zachorowań na bakteryjne zakażenia pokarmowe, bowiem w 2009r. zarejestrowano 171 przypadków bakteryjnych zakażeń pokarmowych, w tym 82 przypadki zachorowań, których czynnikiem etiologicznym była enteropatogenna Escherichia coli, a w 23 przypadkach Yersinia enterocolitica lub pseudotuberculosis. Hospitalizowano 111 chorych. W 2010r. w woj. zachodniopomorskim zgłoszono 1233 przypadki /tj. o 428 więcej niż w 2009r./ wirusowych zakażeń jelitowych, (współczynnik zapadalności 72,80 na 100 tys. mieszkańców), w tym 897 wywołanych przez rotawirusy. Hospitalizowano 969 chorych (rycina 1). W Polsce w 2010 r. natomiast zarejestrowano 20890 zachorowań wywołanych rotawirusami. Liczbę zachorowań na nieżyt żołądkowo - jelitowy wywołany przez rotawirusy w latach 2006 - 2010 w Polsce przedstawia rycina 4.

6

Ryc. 3. Liczba zachorowań na nieżyt żołądkowo-jelitowy wywołany przez rotawirusy z uwzględnieniem liczby hospitalizacji w latach 2006-2010 w woj. zachodniopomorskim Liczba zachorowań na nieżyt żołądkowo - jelitowy wywołany przez rotawirusy z uwzględnieniem liczby hospitalizacji w latach 2006 - 2010 w woj. zachodniopomorskim 1400 1211 1200 1016 1000

897881

600

745 690

726

800

Liczba zachorowań

599

552

Liczba hospitalizacji

416 400 200 0 2006

2007

2008

2009

2010

Ryc. 4. Liczba zachorowań na nieżyt żołądkowo - jelitowy wywołany przez rotawirusy w latach 2006-2010 w Polsce Liczba zachorowań na nieżyt żołądkowo - jelitowy wywołany przez rotawirusy w latach 2006 - 2010 w Polsce 25000

23662 22045 20890

20000 15702

15197

2006

2007

15000

10000

5000

0 2008

2009

2010

7

Ponadto znacznie zwiększyła się liczba przypadków biegunek i zapaleń żołądkowojelitowych BNO, o prawdopodobnym pochodzeniu zakaźnym z 251 w 2009r. na 438 w 2010r., (współczynnik zapadalności 25,86 na 100 tys. mieszkańców).Hospitalizowano 184 chorych. Wybrane dane epidemiologiczne dotyczące chorób zakaźnych w Polsce woj. zachodniopomorskim w 2010r. zostały przedstawione w tabela 2. Tab.2. Wybrane dane epidemiologiczne dotyczące chorób zakaźnych przenoszonych drogą pokarmową w Polsce i woj. zachodniopomorskim w 2010r. Polska Lp.

Jednostka chorobowa

Województwo zachodniopomorskie Liczba Zapadalność zachorowań

Liczba zachorowań

Zapadalność

9 537

25,00

372

21,96

1.

Salmoneloza – zatrucie pokarmowe

2.

Salmonelloza- posocznica

87

0,23

3

0,18

3.

Salmoneloza – zakażenia pozajelitowe

95

0,25

6

0,35

4.

Czerwonka bakteryjna

12

0,03

-

-

5.

E. coli biegunkotwórcza

1 091

2,86

82

4,84

208

0,55

6

0,35

30

0,08

4

0,23

20 890

54,75

897

52,96

208

388,65 /na 100 tys. dzieci do lat 2/

6. 7. 8.

9.

Yersinia enterocolitica lub pseudotuberculosis Zatrucie jadem kiełbasianym /botulizm/ Wirusowe zakażenia jelitowe wywołane przez rotawirusy Biegunka i zapalenie żołądkowo – jelitowe o prawdopodobnie zakaźnym pochodzeniu u dzieci do lat 2

11 571

1 402,52

Na terenie woj. zachodniopomorskiego w roku 2010 zgłoszono 6 przypadków zachorowań na Yersiniozę (współczynnik zapadalności 0,35 na 100 tys. mieszkańców) tj. o 17 mniej niż w roku 2009. Zachorowania dotyczyły po 2 dzieci z roczników 2006,2008 i 2009., z których 5 dzieci było hospitalizowanych. Zachorowania przebiegały pod postacią jelitową z objawami: wymiotami, biegunkami, bólami brzucha i gorączką. Czynnikiem etiologicznym we wszystkich przypadkach była Yersinia enterocolitica. W analizowanym roku sprawozdawczym w Polsce zarejestrowano 208 przypadków zachorowań (współczynnik zapadalności 0,55 na 100 tys. mieszkańców), tj. o 80 zachorowań mniej niż w roku 2009. Na terenie woj. zachodniopomorskiego w roku 2010 zgłoszono 4 przypadki zachorowań na botulizm (współczynnik zapadalności 0,24 na 100 tys. mieszkańców) tj. o 2 więcej niż w roku 2009. Zarejestrowano 1 ognisko zatrucia jadem kiełbasianym. W ognisku zachorowały 2 kobiety w wieku 55 i 77 lat po spożyciu ryby w occie z cebulą, która po przygotowaniu była przechowywana w zawekowanym słoiku w piwnicy przez 7 dni i transportowana do miejsca spożycia przez ponad 200 kilometrów. Objawy zatrucia, które wystąpiły to: ból brzucha, nudności, wymioty, biegunka, suchość w ustach, podwójne widzenie, chrypka, trudności w przełykaniu, osłabienie. Potrawa podejrzana nie została zbadana z powodu spożycia jej w całości.

8

Pozostałe dwa pojedyncze zachorowania dotyczyły:  45-letniego mężczyzny, który spożył zawekowany pasztet domowej produkcji i u którego dodatkowo wystąpiły takie objawy jak: opadanie powiek, trudności w mówieniu, bezgłos, obrzęk oczu. Pasztet nie był badany z powodu jego braku;  39-letniego mężczyzny, który spożył konserwę paprykarz szczeciński kupiony w handlu uspołecznionym. Chory miał następujące objawy: ból w nadbrzuszu, chlustające wymioty, podwójne widzenie i niemożność połykania. Próbki konserw paprykarza szczecińskiego z tej samej partii co produkt nabyty i skonsumowany przez osobę, u której stwierdzono zatrucie zostały zbadane przez Państwowy Instytut Weterynaryjny w Puławach w kierunku obecności Clostridium botulinum i toksyny botulinowej, których ostatecznie nie stwierdzono. Wszyscy pacjenci byli hospitalizowani. Czynnikiem etiologicznym we wszystkich 4 przypadkach była Clostridium botulinum typ B. W analizowanym roku sprawozdawczym w Polsce zarejestrowano 30 przypadków zachorowań (współczynnik zapadalności 0,08 na 100 tys. mieszkańców), tj. o 1 zachorowanie mniej niż w roku 2009. Na terenie woj. zachodniopomorskiego w roku 2010 zarejestrowano 9 przypadków zatruć grzybami (współczynnik zapadalności 0,53 na 100 tys. mieszkańców). Zgłoszono 1 ognisko zatrucia grzybami, w którym uległo zatruciu muchomorem sromotnikowym małżeństwo w wieku 58 i 59 lat, które spożyło własnoręcznie zebrane i w domu usmażone grzyby. Obie osoby wymagały hospitalizacji. Potrawa nie była badana. Diagnoza została postawiona na podstawie wywiadów, objawów i przeprowadzonych wyników dodatkowych. W roku 2009 w woj. zachodniopomorskim zatruć grzybami nie zarejestrowano. W analizowanym roku sprawozdawczym w Polsce zarejestrowano 92 przypadki zatruć (współczynnik zapadalności 0,24 na 100 tys. mieszkańców), tj. o 62 zachorowania mniej niż w roku 2009. W woj. zachodniopomorskim pod nadzorem Państwowej Inspekcji Sanitarnej w 11 powiatach jest łącznie 26 nosicieli pałeczek schorzeń jelitowych S. typhi i paratyphi w tym : 17 nosicieli stałych Salmonella typhi, 7 nosicieli Salmonella paratyphi „B‖ oraz 2 nosicieli Salmonella paratyphi „C‖. Na nadzorowanym terenie nie ma zarejestrowanych nosicieli Salmonella paratyphi „A‖ (tabela 3 i 4). W 2010 roku na terenie woj. zachodniopomorskiego zarejestrowano 1 nosiciela Salmonella paratyphi „B‖. Jest to 54-letni mężczyzna zamieszkały na terenie nadzorowanym przez PSSE w Kamieniu Pomorskim. Nosicielstwo zostało wykryte przy okazji badań do książeczki zdrowia dla celów sanitarno – epidemiologicznych. Z rejestru nosicieli Salmonella Typhi i Salmonella paratyphi A, B, C został wykreślony 1 nosiciel Salmonella paratyphi „B‖ z powodu zgonu. Tab.3. Liczba nosicieli Salmonella typhi i paratyphi w 2010 roku na terenie woj. zachodniopomorskiego Powiat

Typ bakterii

Liczba nosicieli

Gryfino

Salmonella paratyphi ―B‖ Salmonella typhi Salmonella paratyphi ―B‖ Salmonella typhi Salmonella typhi Salmonella paratyphi ―B‖ Salmonella paratyphi ―B‖ Salmonella typhi Salmonella typhi Salmonella typhi Salmonella paratyphi ―C‖

1 2 1 1 1 1 1 2 2 2 1

Kamień Pomorski Kołobrzeg Koszalin Police Pyrzyce Sławno Stargard Szczeciński

Liczba osób ogółem 1 3 1 2 1 2 2 3

9

Salmonella typhi Salmonella paratyphi ―B‖ Salmonella paratyphi ―C‖ Salmonella typhi Salmonella typhi Salmonella paratyphi ―B‖

Szczecin Szczecinek Wałcz

4 2 1 2 1 1

7 2 2

Razem:

26

Tab.4. Liczba nosicieli Salmonella Typhi i paratyphi w roku 2010 wg grup wiekowych na terenie woj. zachodniopomorskiego Liczba nosicieli grupa wiekowa

Wyszczególnienie

Razem

Typhi Salmonella

paratyphi

A B C

1 2 3 4

17 7 2

0-4 lat

5-19 lat

20-39 lat

0 0 0 0

0 0 0 0

2 0 1 0

40-59 lat 4 0 1 2

60 lat i więcej 11 0 5 0

1.1.1.1. Ogniska zachorowań na choroby przenoszone drogą pokarmową W roku 2010 na terenie woj. zachodniopomorskiego wystąpiło 38 ognisk zbiorowych zachorowań na choroby przenoszone drogą pokarmową tj. o 21 ognisk więcej niż w roku 2009. Na zachorowanie ogółem narażone były 4372 osoby (o 2547 więcej niż w 2009 r.), zachorowały 602 osoby (o 202 więcej niż w 2009 r.), w tym 146 dzieci do 14 r. ż. (tyle samo co w 2009 r.). Hospitalizowano 116 osób, w tym 39 dzieci do 14 r. ż. Zgonów nie odnotowano. Ogniska zachorowań na choroby przenoszone drogą pokarmową wystąpiły w:  5 ośrodkach uzdrowiskowych  4 ośrodkach wczasowych  3 ośrodkach zdrowia lub sportu i rekreacji  2 hotelach  2 restauracjach  1 bursie integracyjnej  1 polu namiotowym  1 zespole szkół publicznych  19 mieszkaniach prywatnych ( o 15 więcej niż w 2009 r.) Czynnikami etiologicznymi w ogniskach były:  Salmonella enteritidis - w 12 ogniskach,  Rotawirusy - w 5 ogniskach,  Staphylococcus aureus - w 5 ogniskach,  Escherichia coli - w 2 ogniskach,  Norowirusy i Staphylococcus aureus - w 2 ogniskach,  Norowirusy - w 1 ognisku,  Salmonella enteritidis i Staphylococcus aureus – w 1 ognisku,  Clostridium botulinum - w 1 ognisku,  Muchomor sromotnikowy - w 1 ognisku,  w 8 ogniskach czynnika etiologicznego nie wyizolowano ( o 1 więcej niż w 2009 r.). 10

Z analizy nośników zakażenia w 38 zgłoszonych ogniskach zachorowań na choroby przenoszone drogą pokarmową wynika, że większość zachorowań spowodowanych było spożyciem potraw z dodatkiem jaj (pasta jajeczna, jajecznica, potrawy w panierce), drobiu, mięsa, ryb lub warzyw, a także złym stanem sanitarnym kuchni lub stołówek. Analiza występowania ognisk chorób przenoszonych drogą pokarmową w latach 2006 – 2010 wykazała tendencję spadkową w latach 2008 – 2009, w których zarejestrowano po kilkanaście ognisk i w 2010 roku ponowny znaczny wzrost występowania ognisk tj. 38 (tabela 5). Zarejestrowano aż 5 ognisk zachorowań na choroby przenoszone drogą pokarmową w ośrodkach zajmujących się leczeniem uzdrowiskowym (2 w zakładach lecznictwa uzdrowiskowego, 2 w sanatoriach, 1 w NZOZ Centrum Medyczno-Uzdrowiskowym) i 4 ogniska w ośrodkach wczasowych (1 ośrodek wczasowo-kolonijny, 1 ośrodek wczasoworehabilitacyjny, 2 ośrodki wczasowe) stąd też liczba chorych wzrosła o ponad 50% w stosunku do 2009 r. Największy zasięg miało ognisko zatrucia pokarmowego, które wystąpiło w Szpitalu Uzdrowiskowym "Willa Fortuna", przy ul. Rafińskiego 3, Szpitalu Uzdrowiskowym "Muszelka" Kołobrzeg, ul. Słowackiego 6-8 i Zespole Szkół Morskich ul. Arciszewskiego 21 w Kołobrzegu w okresie 14-15.05.2010 r. gdzie liczba osób chorych wynosiła 81, a narażonych na zachorowanie było 391 osób. Przebieg zachorowań był w 77 przypadkach lekki, natomiast w 4 przypadkach średni pod postacią nieżytu żołądkowo- jelitowego. Czynnikiem etiologicznym zachorowań był Staphylococcus aureus. W dochodzeniu epidemiologicznym ustalono, że źródłem zakażenia była surówka z białej kapusty przygotowywana przez pracowników kuchni będących nosicielami Staphylococcus aureus. Zaniedbania w pionie kuchennym spowodowały, iż w działaniach przeciwepidemicznych uwzględnione zostało także unieruchomienie bloku żywienia oraz odsunięcie od pracy nosicieli wśród pracowników pionu kuchni. Tab.5. Zestawienie liczby ognisk zbiorowych zachorowań na choroby przenoszone drogą pokarmową oraz liczby narażonych i chorych, w tym dzieci do 14 roku życia na terenie woj. zachodniopomorskiego.

rok

liczba ognisk

liczba narażonych

2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010

21 30 30 27 13 17 38

2834 2539 2638 2397 1085 1825 4372

liczba chorych w tym dzieci ogółem do 14 r.ż. 566 112 622 233 488 243 730 184 174 84 400 146 602 146

1.1.2. Wirusowe zapalenia wątroby Wirusowe zapalenia wątroby zostały uznane przez WHO za jeden z wiodących problemów epidemiologicznych w zakresie chorób zakaźnych oraz zdrowia publicznego na świecie. Do tej pory wykryto szereg wirusów odpowiedzialnych za powstawanie wirusowego zapalenia wątroby (hepatitis virusalis) - A (HAV), B (HBV), C (HCV), D (HDV), E (HEV), G (HGV). W Polsce najczęściej zachorowania wywołują wirusy A, B, C, rzadziej dochodzi do skojarzonego zapalenia wątroby zarówno wirusem B i C. W 2010 roku w Polsce zarejestrowano 6009 (współczynnik zapadalności 15,75 na 100 tys. mieszkańców) 11

zachorowań na wirusowe zapalenia wątroby, podczas gdy w roku 2009 zgłoszono 6075 zachorowania (współczynnik zapadalności 15,92 na 100 tys. mieszkańców). Również w woj. zachodniopomorskim zachorowania na wirusowe zapalenie wątroby utrzymują się na poziomie podobnym do ubiegłego roku: 125 zachorowań w roku 2010 (współczynnik zapadalności 7,38 na 100 tys. mieszkańców) do 140 w roku 2009 (współczynnik zapadalności 8,27 na 100 tys. mieszkańców). Ogólne zestawienie zachorowań na wirusowe zapalenia wątroby w Polsce i województwie zachodniopomorskim w latach 2006-2010 przedstawia tabela 6. Zauważalny wzrost zachorowań na wirusowe zapalenie wątroby w latach 2009-2010 związany jest przede wszystkim ze zmianą definicji zapalenia wątroby typu C na potrzeby nadzoru epidemiologicznego oraz wprowadzeniem drugiej definicji, która szerzej definiuje zagadnienie wzw C niż w latach ubiegłych. W chwili obecnej definicję wirusowego zapalenia wątroby typu C (wg definicji z 2009r.) spełniają także osoby będące nosicielami wirusowego zapalenia wątroby, którzy w latach ubiegłych byli zgłaszani osobno. Ponadto istnieje możliwość zgłoszenia jednego zachorowania zarówno według definicji z 2005r. jak i 2009r. Tab.6. Liczba zachorowań i współczynniki zapadalności na wirusowe zapalenia wątroby ogółem w Polsce i woj. zachodniopomorskim w latach 2006-2010

Polska

zapadalność na 100 tys.

liczba Zachorowań

2010

zapadalność na 100 tys.

liczba zachorowań

2009

zapadalność na 100 tys.

liczba zachorowań

2008

zapadalność na 100 tys.

liczba zachorowań

2007

zapadalność na 100 tys.

liczba zachorowań

2006

4859 12,74 4361 11,44 3987 10,46 6075* 15,92 6009* 15,75

województwo 139 zachodniopomorskie

8,21

110

6,50

84

4,96

140*

8,27

125*

7,38

* - suma zachorowań na wirusowe zapalenie wątroby z uwzględnieniem obu definicji zapalenia wątroby typu C

W tabeli 7 przedstawiono zachorowania na wirusowe zapalenie wątroby typu C z uwzględnieniem obu definicji zachorowania. Tab.7. Liczba zachorowań i współczynniki zapadalności na wirusowe zapalenia wątroby C ogółem w Polsce i woj. zachodniopomorskim w 2009 i 2010r. w oparciu o istniejące definicje zachorowania będące podstawą do zagłoszenia przypadku.

liczba zachorowań

zapadalność na 100 tys.

zapadalność na 100 tys.

liczba zachorowań

zapadalność na 100 tys.

2010r. w definicji z 2005r.

zapadalność na 100 tys.

2010r. w definicji z 2009r.

liczba zachorowań

2009r. w definicji z 2005r.

liczba zachorowań

2009r. wg definicji z 2009r.

Polska

1891

4,96

1939

5,08

2178

5,71

1941

5,09

Województwo zachodniopomorskie

56

3,30

44

2,60

49

2,89

39

2,30

12



Wirusowe zapalenie wątroby typu A.

Wirusowe zapalenie wątroby typu A wywołuje wirus HAV. Do zakażenia tym wirusem dochodzi najczęściej drogą pokarmową poprzez zakażone produkty żywnościowe (zwłaszcza warzywa, owoce nie poddane właściwej obróbce termicznej), a także przez zakażoną wodę. Choroba występuje na całym świecie, szczególnie często na terenach o złym stanie sanitarnym i higienicznym. Do grup wysokiego ryzyka zakażenia zalicza się osoby wyjeżdżające do krajów o wysokim stopniu endemiczności. Stąd podróżującym w te rejony zalecane są szczepienia przeciw wirusowemu zapaleniu wątroby typu A. W Polsce w 2009 r. zaobserwowano trzykrotny wzrost zachorowań na wirusowe zapalenie wątroby typu A w stosunku do roku ubiegłego i piętnastokrotny w stosunku do roku 2007. W 2008 roku odnotowano 209 zachorowań (współczynnik zapadalności 0,55 na 100 tys. mieszkańców), podczas gdy w roku 2009 aż 651 (współczynnik zapadalności 1,71 na 100 tys. mieszkańców). W 2010r. nastąpił spadek zachorowań na wirusowe zapalenie wątroby typu A do 156 zachorowań w ciągu roku (współczynnik zapadalności 0,41 na 100 tys. mieszkańców). Na terenie woj. zachodniopomorskiego w 2010r. odnotowano 5 zachorowań na wirusowe zapalenie wątroby typu A tj. o 3 mniej niż w 2009r. W 3 przypadkach zachorowania miały związek z wyjazdami w rejony endemiczne (Egipt, Tunezja). Jedno zachorowanie dotyczyło osoby mającej kontakt z chorym na wirusowe zapalenie wątroby typy A. Jedno zachorowanie związane było z częstymi podróżami służbowymi na terenie Polski i żywieniem w przydrożnych barach. Zachorowania na WZW typu A w latach 2006-2010 w Polsce i na terenie woj. zachodniopomorskiego obrazuje tabela 8. Tab.8. Zestawienie zachorowań na wirusowe zapalenie wątroby typu A w latach 2006-2010 w Polsce i woj. zachodniopomorskim

2009

zapadalność na 100 tys.

zachorowania

zapadalność na 100 tys.

zachorowania

zapadalność na 100 tys.

Zachorowania

zapadalność na 100 tys.

2010

zachorowania

2008

zapadalność na 100 tys.

2007

zachorowania

2006

Polska

109

0,29

42

0,11

209

0,55

651

1,71

156

0,41

województwo zachodniopomorskie

3

0,18

0

0

5

0,29

9

0,53

5

0,30



Wirusowe zapalenie wątroby typu B.

Wirusowe zapalenie wątroby typu B wywołuje wirus HBV. Do zakażenia dochodzi najczęściej drogą naruszenia ciągłości tkanek (droga parenteralna), które może być związane z zabiegiem medycznym, na skutek źle wysterylizowanego sprzętu medycznego. Możliwe są pozamedyczne drogi zakażenia tj.: zabiegi kosmetyczne, fryzjerskie czy tatuaże, a także droga kontaktów seksualnych.

13

W Polsce zachorowalność na wirusowe zapalenie wątroby typu B obniża się stopniowo od lat 90-tych, tj. od chwili wprowadzenia szczepień przeciwko wirusowemu zapaleniu wątroby typu B. Również działania związane z profilaktyką zakażeń szpitalnych, zwłaszcza poprawa procesów sterylizacji sprzętu medycznego mają znaczenie w poprawie sytuacji epidemiologicznej wirusowego zapalenia wątroby typu B. Według prawdopodobnych szacunków 2 miliardy ludzi na świecie było lub jest zakażonych wirusem HBV, natomiast liczba aktualnych nosicieli HBV na świecie szacowana jest na 350-400 milionów osób. Każdego roku z powodu powikłań po wirusowym zapaleniu wątroby typu B na świecie umiera ponad 2 miliony osób. W Polsce liczba nosicieli jest na poziomie średnim (1-2 %), ale około 20 % populacji posiada przeciwciała świadczące o przebytym zakażeniu. W woj. zachodniopomorskim w 2010 r. zarejestrowano 179 nowych nosicieli antygenu HBsAg, łączna liczba nosicieli wynosi 9825. W Polsce w roku 2010 zarejestrowano 1634 zachorowań (współczynnik zapadalności 4,28 na 100 tys. mieszkańców) tj. o 132 przypadki więcej w stosunku do roku 2009, gdzie liczba zachorowań wyniosła 1475 (współczynnik zapadalności 3,87 na 100 tys. mieszkańców). W woj. zachodniopomorskim od pięciu lat wskaźnik zapadalności jest niższy niż średnia krajowa, natomiast liczba zgłoszonych zachorowań od 2006r.utrzymuje się na porównywalnym poziomie (tabela 9 i rycina 5). Tab.9. Liczba zachorowań i współczynnik zapadalności na wirusowe zapalenie wątroby typu B w latach 2006-2010 w Polsce i woj. zachodniopomorskim

2009

zapadalność na 100 tys.

zachorowania

zapadalność na 100 tys.

zachorowania

zapadalność na 100 tys.

zachorowania

zapadalność na 100 tys.

2010

zachorowania

2008

zapadalność na 100 tys.

Polska województwo zachodniopomorskie Białogard Choszczno Drawsko Goleniów Gryfice Gryfino Kamień Kołobrzeg Koszalin Łobez Myślibórz Police Pyrzyce Sławno Stargard Szczecin Szczecinek Świdwin Świnoujście Wałcz

2007

zachorowania

2006

1688

4,43

1460

3,83

1337

3,51

1475

3,87

1634

4,28

31

1,83

31

1,83

29

1,71

30

1,77

30

1,77

4 1 1 1 4 2 3 1 1 7 2 4

8,00 1,65 1,21 2,10 5,26 1,16 4,45 1,55 0,84 1,70 4,09 7,33

1 2 3 1 1 3 1 2 2 1 4 3 7

2,07 4,00 5,17 1,65 1,20 3,92 0,58 3,05 5,01 0,84 0,98 3,88 12,83

1 1 1 1 4 1 1 1 4 11 2 1

2,07 1,65 1,65 1,31 2,32 1,48 1,55 0,84 5,20 22,65 4,89 1,84

1 1 3 8 1 1 6 4 5

2,07 1,74 3,9 4,65 1,49 2,50 1,48 8,24 9,21

2 8 2 2 2 2 1 3 1 7

3,3 16,74 2,6 1,16 1,68 0,49 1,30 6,18 2,45 12,9

14

zapadalność na 100 tys.

Ryc.5. Zapadalność na wirusowe zapalenie wątroby typu B w latach 2006-2010 w Polsce w i woj. zachodniopomorskim

4,5 4 3,5 3 2,5 2 1,5 1 0,5 0 2006

2007

2008

2009

2010

Rok Polska

województwo zachodniopomorskie

W woj. zachodniopomorskim w 2010 r. na wirusowe zapalenie wątroby typu B zachorowało 30 osób (współczynnik zapadalności 1,77 na 100 tys. mieszkańców), w tym zachorowania ostre to 8 przypadków, a 22 to zachorowania przewlekłe. Najwyższy współczynnik zapadalności wystąpił na terenie nadzorowanym przez PPIS w Kamieniu Pomorskim - 16,74 (zachorowało 8 osób) i w Wałczu - 12,9 (zachorowało 7 osób). Zachorowań na WZW typu B nie zarejestrowano na terenie nadzorowanym przez PPIS w: Białogardzie, Choszcznie, Drawsku Pomorskim, Goleniowie, Gryfinie, Łobzie, Myśliborzu, Policach, Pyrzycach i Sławnie. Na podstawie szczegółowo przeanalizowanych wywiadów epidemiologicznych ustalono, że najbardziej prawdopodobnym źródłem zakażenia są:   

zabiegi medyczne i stomatologiczne – 7 przypadków, zabiegi medyczne połączone z transfuzją krwi - 1 przypadek, zabiegi naruszające ciągłość tkanek (narkomania dożylna, tatuaże, samookaleczenia) – 1 zachorowanie,  w 5 przypadkach zachorowanie dotyczyło pacjentów od wielu lat będących w rejestrze nosicieli antygenu HbsAg,  1 zachorowanie wystąpiło u pacjenta, który w latach 70-tych przebył wirusowe zapalenie wątroby (brak dokumentacji zachorowania)  w 2 przypadkach udokumentowano kontakt z nosicielem antygenu HBsAg,  w 13 przypadkach nie ustalono źródła zakażenia. Największą liczbę zachorowań stwierdzono w grupie wiekowej 21-30 lat, częściej chorowali mężczyźni – 18 zachorowań, co obrazuje tabela 10 i tabela 11.

15

Tab.10. Liczba zachorowań na wirusowe zapalenie wątroby typu B na terenie woj. zachodniopomorskiego w latach 2006-2010, według płci

Lata 2006 2007 2008 2009 2010

mężczyźni 19 22 15 16 18

kobiety 12 9 14 14 12

liczba zachorowań 31 31 29 30 30

Tab.11. Liczba zachorowań na wirusowe zapalenie wątroby typu B na terenie woj. zachodniopomorskiego w roku 2010, według grup wiekowych

grupy wiekowe

liczba zachorowań

0 - 14

0

15 - 20

3

21 - 30

12

31 - 40

6

41 – 50

2

51 - 60

2

61 - 70

4

>70

1 razem:

30

Liczbę osób zaszczepionych z uwzględnieniem grup ryzyka przeciw wirusowemu zapaleniu wątroby typu B na terenie woj. zachodniopomorskiego przedstawia tabela 12. Należy stwierdzić iż łączna ilość osób zaszczepionych na wirusowe zapalenia wątroby typu „B‖ spadła z 63388 osób w roku 2007 do 46157 osób w roku 2010. Tab.12 Liczba zaszczepionych osób przeciw wirusowemu zapaleniu wątroby typu B na terenie woj. zachodniopomorskiego w latach 2008-2010, według grup ryzyka Liczba zaszczepionych Podstawowe

Grupa ryzyka

Noworodki

Uczniowie szkół medycznych Studenci uczelni medycznych

Przypominające

Pierwotne Uzupełniające

I

II

Ogółem

2008

7339

7871

-

-

15210

2009

6924

8259

-

-

15183

2010

6828

7742

-

-

14570

2008

3

17

-

-

20

2009

8

5

-

-

13

2010

42

20

-

-

62

2008

13

45

-

-

58

2009

25

14

-

-

39

2010

31

27

-

-

58

16

2008

120

414

-

-

534

2009

115

324

-

-

439

2010

90

209

-

-

299

2008

21

109

-

-

130

2009

14

215

-

-

229

2010

25

227

-

-

252

Osoby z przewlekłym uszkodzeniem nerek, zwłaszcza dializowane

2008

148

106

87

92

433

2009

145

116

109

91

461

2010

130

140

97

74

441

Osoby z przewlekłym uszkodzeniem wątroby Zakażeni HIV oraz dzieci z wrodzonym lub nabytym defektem odporności Osoby przygotowywane do zabiegów wykonywanych w krążeniu pozaustrojowym

2008

50

97

27

-

174

2009

28

110

51

-

189

2010

32

68

3

2

105

2008

3

3

1

1

8

2009

2

5

1

2

10

2010

4

6

-

-

10

2008

505

741

-

-

1246

2009

325

601

-

-

926

2010

338

562

-

-

900

2008

12655

14672

517

87

27931

2009

11664

13038

1603

157

26462

2010

10812

11907

1094

83

23896

2008

133

280

-

-

413

2009

173

246

-

-

419

2010

106

202

-

-

308

2008

20990

24355

632

180

46157

2009

19423

22933

1764

250

43370

2010

18438

21110

1194

159

40901

Otoczenie nosicieli

Otoczenie chorych

Inne osoby

Pracownicy służby zdrowia

Łącznie */ brak danych



Wirusowe zapalenie wątroby typu C.

Wirusowe zapalenie wątroby typu C występuje na całym świecie, a liczba osób zakażonych szacowana jest na około 300 milionów. Choroba jest bardzo poważnym problemem zdrowotnym w naszym kraju. Liczba zakażonych wirusem typu C zapalenia wątroby w Polsce może sięgnąć kilkuset tysięcy i nie jest dokładnie oszacowana, ze względu na bezobjawowy najczęściej przebieg choroby, stąd wykrycie tego zakażenia jest często przypadkowe. 40 – 80 % zachorowań rozpoznawanych jest w fazie zmian przewlekłych. W roku 2010 w woj. zachodniopomorskim zarejestrowano 248 nowych nosicieli HCV, ogólna ich liczba wyniosła 3426.

17

W Polsce w 2010r. liczba zachorowań na wirusowe zapalenie wątroby typu C wg definicji z 2009r. wynosiła 2178 (współczynnik zapadalności na 100 tys. mieszkańców 5,71) i 1941 zachorowań wg. definicji 2005r. (współczynnik zapadalności na 100 tys. mieszkańców 5,09) podczas gdy liczba zachorowań na wirusowe zapalenie wątroby typu C w 2009r. wyniosła odpowiednio 1891 (współczynnik zapadalności na 100 tys. mieszkańców 4,96) i 1939 (współczynnik zapadalności na 100 tys. mieszkańców 5,08). W analogicznym okresie w woj. zachodniopomorskim zgłoszono 49 zachorowań na wirusowe zapalenie wątroby typu C wg definicji z 2009r. (współczynnik zapadalności na 100 tys. mieszkańców 2,95) i 39 przypadków zachorowań wg. definicji 2005r. (współczynnik zapadalności na 100 tys. mieszkańców 2,54) Analizując liczbę zgłoszonych zachorowań w porównaniu do roku ubiegłego należy podkreślić, że jest ich tyle samo wg definicji z 2005r. i 14 zachorowań więcej wg definicji z 2009r. Największa zapadalność wystąpiła na terenie nadzorowanym przez PPIS w : Szczecinku – 12,98 (10 zachorowań) Kamieniu Pomorskim – 16,74 na 100 tys. mieszkańców (8 zachorowań), i Kołobrzegu – 11,71 na 100 tys. mieszkańców (9 zachorowań). Żadnego zachorowania nie zarejestrowano na terenie nadzorowanym przez PPIS w Stargardzie Szczecińskim. Na podstawie przeprowadzonej analizy wywiadów epidemiologicznych stwierdzono:  6 zachorowań to osoby po zabiegach operacyjnych, medycznych i przewlekle chore, oraz te, które korzystały z zabiegów stomatologicznych,  5 zachorowań to osoby, które przeszły liczne operacje chirurgiczne połączone z transfuzją krwi w latach 80-tych,  4 zachorowania to narkomani zażywający dożylnie środki psychoaktywne,  5 zachorowań to osoby, które wykonały tatuaż w warunkach niesterylnych, przebywający w zakładzie karnym,  1 zachorowanie dotyczy osoby wykonującej zawód medyczny i narażonej na naruszenie ciągłości tkanek,  w 25 przypadkach nie udało się ustalić źródła zakażenia. Zestawienie zachorowań na WZW typu C w latach 2006-2010 w Polsce i woj. zachodniopomorskim przedstawia tabela 13 i rycina 6. Tab.13. Liczba zachorowań i współczynnik zapadalności na wirusowe zapalenie wątroby typu C w latach 2006-2010 w Polsce i woj. zachodniopomorskim

2355

6,18

3830 10,04 4119 10,80

75

4,43

47

2,77

49*

2,89

88**

zapadalność na 100 tys.

7,21

zachorowania

2749

zachorowania

zapadalność na 100 tys.

2010

zapadalność na 100 tys.

5,96

2009

Zachorowania

województwo 101 zachodniopomorskie

2008

zapadalność na 100 tys.

2933 7,69

2007 zachorowania

Polska

zapadalność na 100 tys.

zachorowania

2006

5,20

18

Białogard

2

4,14

-

-

1

2,07

1

2,07

2

4,14

Choszczno

-

-

-

-

-

-

-

-

4

8,04

Drawsko Pom.

3

5,17

5

8,62

-

-

2

3,48

4

6,96

Goleniów

2

2,54

4

5,06

2

2,52

-

-

6

7,52

Gryfice

2

3,29

2

3,29

1

1,65

1

1,65

4

6,59

Gryfino

2

2,41

-

-

-

-

-

-

1

1,2

Kamień Pomorski

1

2,10

1

2,10

-

-

3

6,28

8

16,74

Kołobrzeg

10

13,14

12

15,70

8

10,45

9

11,7

9

11,71

Koszalin

12

6,99

4

2,33

6

3,49

7

4,07

4

2,32

Łobez

2

5,23

2

5,24

-

-

-

-

4

10,49

Myślibórz

2

2,97

1

1,48

1

1,49

4

5,95

4

5,95

Police

8

12,41

5

7,63

1

1,51

1

1,46

2

2,92

Pyrzyce

-

-

-

-

-

-

-

-

1

2,50

Sławno

1

1,74

-

-

-

-

-

-

4

6,98

Stargard Szcz.

1

0,84

3

2,51

-

-

-

-

-

-

Szczecin

39

9,50

18

4,41

4

0,98

2

0,49

13

3,2

Szczecinek

3

3,89

5

6,47

5

6,47

4

5,20

10

12,98

Świdwin

2

4,09

-

-

2

4,12

4

8,24

1

2,06

Świnoujście

1

2,45

1

2,45

-

-

1

2,45

2

4,9

Wałcz

8

14,67

12

23,00

16

29,41

10

18,42

5

9,21

* - liczba zachorowań na wirusowe zapalenie wątroby typy C z wykluczeniem nosicieli anty-HCV, którzy spełniali kryteria definicji zachorowania. ** - liczba zachorowań na wirusowe zapalenie wątroby typy C z uwzględnieniem obu obowiązujących definicji zachorowania (uwzględnia również nosicieli anty-HCV). Ryc.6. Współczynnik zapadalności na wirusowe zapalenie wątroby typu C w latach 2006-2010 w Polsce i woj. zachodniopomorskim * - w woj. zachodniopomorskim w 2009r. podano liczbę zachorowań na wirusowe zapalenie wątroby typy C z wykluczeniem nosicieli, którzy spełniali definicje zachorowań. ** - w woj. zachodniopomorskim w 2010r. liczba zachorowań na wirusowe zapalenie wątroby typy C z uwzględnieniem obu obowiązujących definicji zachorowania (uwzględnia również nosicieli antyHCV).

zapadalność na 100 tys.

12 10 8 6 4 2 0 2006

2007

2008

2009

2010

Rok Polska

województwo zachodniopomorskie

19

Najwięcej zachorowań na terenie woj. zachodniopomorskiego w 2010 r. zaobserwowano w grupie wiekowej 51-60 lat – 17 przypadków (tabela 14). Zachorowało 28 kobiet i 18 mężczyzn. Tab.14. Liczba zachorowań na wirusowe zapalenie wątroby typu C według grup wiekowych na terenie woj. zachodniopomorskiego w 2010 r.

grupy wiekowe

liczba zachorowań

0 – 14

2

15 – 20

0

21 – 30

8

31 – 40

5

41 – 50

7

51 – 60

17

61 – 70

5

>71

3

razem:

46

Tab.15. Liczba zachorowań na wirusowe zapalenie wątroby typu C według płci na terenie woj. zachodniopomorskiego w latach 2006-2010

Lata

kobiety

mężczyźni

liczba zachorowań

2006 2007 2008 2009 2010

44 36 18 22 28

57 39 29 27 18

101 75 47 49 46

1.1.3. Wybrane choroby zakaźne wieku dziecięcego. 

Odra Odra jest ostrą, wirusową i wysoce zakaźną chorobą zakaźną, przenoszoną głównie drogą kropelkową. Najczęstsze objawy kliniczne towarzyszące odrze to: gorączka, i uogólniona plamisto-grudkowa wysypka (nie pęcherzykowa), trwająca dłużej niż 3 dni oraz jeden lub więcej z następujących objawów: kaszel, nieżyt nosa, plamki Koplika, zapalenie spojówek. Powikłania w przebiegu odry występują często. W 2010 r. w Polsce odnotowano 14 zachorowań na odrę (współczynnik zapadalności 0,04 na 100 tys. mieszkańców), tj. o 101 zachorowań mniej niż w roku 2009. Na terenie woj. zachodniopomorskiego w roku 2010 zachorowań na odrę nie zarejestrowano. 

Świnka /nagminne zapalenie przyusznic Nagminne zapalenie przyusznic jest ostrą, wirusową chorobą zakaźną, której charakterystycznym objawem jest obustronny lub jednostronny obrzęk i tkliwość ślinianek obok innych objawów ostrej infekcji wirusowej tj. gorączka, bóle mięśniowe, złe samopoczucie. Choroba przenoszona jest drogą kropelkową.

20

Na przestrzeni kolejnych lat w Polsce odnotowuje się znaczny spadek liczby zachorowań na świnkę (tab. 14), w roku 2010 w całym kraju na świnkę zachorowało 2 747 osób (współczynnik zapadalności 7,20 na 100 tys. mieszkańców) o 207 osób mniej niż w roku 2009 i o 524 osób mniej niż w roku 2008. W woj. zachodniopomorskim w 2010 r. na nagminne zapalenie przyusznic zachorowało 105 osób, w tym 1 osoba była hospitalizowana (współczynnik zapadalności 6,20 na 100 tys. mieszkańców), w stosunku do 2009 r. o 52 zachorowania mniej. 

Różyczka Różyczka jest łagodną chorobą wirusową, w 30-50% przypadków przebiegającą skąpo- lub bezobjawowo. Jednak ze względu na teratogenne działanie wirusa może być szczególnie niebezpieczna dla kobiet w ciąży. Choroba przenoszona jest drogą kropelkową i kontaktową. Charakterystyczne dla różyczki jest stwierdzenie w około 24 godziny przed wystąpieniem wysypki, bolesnego powiększenia węzłów chłonnych za uszami, w tylnej części szyi i karkowych. W Polsce w 2010 r. zanotowano 4197 zachorowań (współczynnik zapadalności 11,00 na 100 tys. mieszkańców) prawie dwukrotnie mniej niż w roku 2009, kiedy zachorowało 7586 osób. Od roku 2008 roku w Polsce odnotowuje się znaczny spadek zachorowań na różyczkę w kolejnych latach. W woj. zachodniopomorskim w roku 2010 na różyczkę zachorowało 178 osób, z których nikt nie był hospitalizowany (współczynnik zapadalności 10,51 na 100 tys. mieszkańców). Podobnie jak w Polsce nastąpił znaczny spadek zachorowań w stosunku do 2009 r., kiedy odnotowano 230 zachorowań (współczynnik zapadalności 13,58 na 100 tys. mieszkańców). Najskuteczniejszą metodą zapobiegania odrze, śwince i różyczce są szczepienia ochronne. W Polsce szczepienia przeciwko odrze, śwince i różyczce są szczepieniami obowiązkowymi i wykonywane były zgodnie z Programem Szczepień Ochronnych przewidzianych na 2010 rok szczepionką skojarzoną. Program Szczepień Ochronnych zaleca szczepienia niefinansowane ze środków znajdujących się w budżecie ministra właściwego do spraw zdrowia. Wśród tych szczepień są szczepienia przeciw odrze, śwince i różyczce, które zalecane są osobom nie szczepionym w ramach szczepień obowiązkowych i młodym kobietom, zwłaszcza pracującym w środowiskach dziecięcych (przedszkola, szkoły, szpitale, przychodnie) dla zapobiegania różyczce wrodzonej szczególnie nieszczepionym w 13 roku życia lub jeżeli od szczepienia podstawowego w 13 roku życia minęło więcej niż 10 lat. 

Krztusiec Krztusiec jest ostrą, zakaźną chorobą dróg oddechowych, głównie wieku dziecięcego o etiologii bakteryjnej, przenoszoną drogą kropelkową. Typową cechą tej choroby jest napadowy, „szczekający‖ kaszel z wydzielaniem lepkiej plwociny. Rozpoznanie kliniczne na podstawie objawów wymaga potwierdzenia laboratoryjnego. Najskuteczniejszą metodą profilaktyki jest uodparnianie poprzez szczepienie ochronne szczepionką skojarzoną DTP u wszystkich dzieci do ukończenia 2 roku życia. W Polsce w roku 2010 na krztusiec zachorowało 1272 osoby (współczynnik zapadalności na 100 tys. mieszkańców wynosił 3,33) o 1118 osób mniej w stosunku do roku poprzedniego, gdy zachorowało 2390 (współczynnik zapadalności na 100 tys. mieszkańców wynosił 6,26). W analogicznym okresie w woj. zachodniopomorskim zaobserwowano prawie ośmiokrotny spadek zachorowań na krztusiec, w stosunku do roku poprzedniego. W roku 2010 odnotowano 12 zachorowań (współczynnik zapadalności na 100 tys. mieszkańców wyniósł

21

0,70), w tym 8 osób podlegało hospitalizacji. W roku 2009 odnotowano 96 zachorowań (współczynnik zapadalności 5,67 na 100 tys. mieszkańców), w tym 72 osoby hospitalizowano. Duża różnica w zgłaszalności zachorowań na krztusiec między rokiem 2009 a 2010 może wynikać oprócz zmniejszonej liczby zachorowań także z rozpowszechnionego przez Państwową Inspekcję Sanitarną wśród lekarzy podstawowej opieki zdrowotnej opracowania Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego Państwowego Zakładu Higieny Zakładu Epidemiologii zawierającego informacje dot. sposobu prawidłowego interpretowania wyników badań serologicznych wykonywanych w kierunku krztuśca na potrzeby diagnostyki różnicowej do celów klinicznych, jak również na potrzeby nadzoru epidemiologicznego. 

Ospa wietrzna Ospa wietrzna jest wysoce zakaźną wirusową chorobą o ostrym przebiegu. Wirus szerzy się przeważnie drogą kropelkową, choć do zakażenia może dochodzić również przez zakażone ręce lub przedmioty. Charakterystycznym objawem ospy jest pęcherzykowata wysypka, która może lokalizować się także na śluzówce jamy ustnej, spojówce oraz rogówce. W Polsce w 2010 roku zanotowano 183323 zachorowania (współczynnik zapadalności 480,49 na 100 tys. mieszkańców) tj. o 43208 zachorowań więcej niż w roku 2009, w którym zachorowało 140115 osób (współczynnik zapadalności 367,24 na 100 tys. mieszkańców). Liczbę zachorowań na ospę w Polsce w ostatnich pięciu latach przedstawia rycina 7. Ryc.7. Liczba zachorowań na ospę wietrzną w Polsce w latach 2006-2010 Liczba zachorowań na ospę wietrzną w Polsce w latach 2006 - 2010 200000

183323

180000 160089 160000 141129

140115

140000

129662

120000 100000 80000 60000 40000 20000 0 2006

2007

2008

2009

2010

W 2010 roku w woj. zachodniopomorskim zarejestrowano 6347 zachorowań na ospę wietrzną, w tym 23 osoby hospitalizowano (współczynnik zapadalności 374,78 na 100 tys. mieszkańców) tj. o 2239 przypadków więcej niż w roku 2009, w którym zachorowało 4108 osób (współczynnik zapadalności 242,6 na 100 tys. mieszkańców). Liczbę zachorowań na ospę wietrzną z uwzględnieniem hospitalizacji w woj. zachodniopomorskim w ostatnich pięciu latach przedstawia rycina 8.

22

Ryc.8. Liczba zachorowań na ospę wietrzną w woj. zachodniopomorskim w latach 2006 - 2010 Liczba zachorowań na ospę wietrzną w woj. zachodniopomorskim w latach 2006 - 2010 7000 6347 6000 4755

5000 3975 4000

3961

4108

2008

2009

3000 2000 1000 0 2006

2007

2010

Ryc.9. Liczba osób hospitalizowanych z powodu zachorowania na ospę wietrzną w woj. zachodniopomorskim w latach 2006 -2010 Liczba osób hospitalizowanych z powodu zachorowania na ospę wietrzną w woj. zachodniopomorskim w latach 2006 - 2010 80 70 70 60 50

48

40

33

30

23

20

15

10 0 2006

2007

2008

2009

2010

Szczepienia przeciwko ospie wietrznej są obowiązkowe tylko dla dzieci do 12 roku życia z: upośledzeniem odporności o wysokim ryzyku ciężkiego przebiegu choroby, z ostrą białaczką limfoblastyczną w okresie remisji, zakażonych HIV oraz przed leczeniem immunosupresyjnym lub chemioterapią. Obowiązkowym szczepieniom podlegają także dzieci do ukończenia 12 roku życia z otoczenia dzieci określonych powyżej, które nie chorowały na ospę wietrzną. Poza kalendarzem szczepień Program Szczepień Ochronnych zaleca szczepienia niefinansowane ze środków znajdujących się w budżecie ministra właściwego do spraw zdrowia. Wśród tych szczepień jest szczepienie przeciwko ospie wietrznej zalecane osobom, które nie chorowały na ospę wietrzną i nie zostały wcześniej zaszczepione w ramach szczepień obowiązkowych albo zalecanych. Zalecane jest także

23

szczepienie przeciw ospie wietrznej kobietom planującym zajście w ciążę, które nie chorowały wcześniej na ospę wietrzną. 

Ostre porażenia wiotkie Ostre porażenie wiotkie obejmuje rejestrację zachorowania przebiegającego z wiotkim osłabieniem mięśni szkieletowych u dzieci do 14 roku życia. Monitorowanie ostrych porażeń wiotkich ma szczególne znaczenie w programie globalnej eradykacji poliomyelitis, który zatwierdzony został w 1988 r. podczas Światowego Zgromadzenia Zdrowia. Monitorowane są choroby, które różnicowane są z poliomyelitis tj.: zapalenie wielonerwowe w tym zespół Guillain-Barre, poprzeczne zapalenie rdzenia, neuropatie pourazowe. W 2010 r. w Polsce zdiagnozowano 44 zachorowania na ostre porażenie wiotkie (współczynnik zapadalności obliczony na podstawie populacji dzieci 0-14 r. ż. na 100 tys. dzieci wynosił 0,76). W stosunku do roku poprzedniego są to o 4 zachorowania więcej. W 2010 roku na terenie woj. zachodniopomorskim nie zgłoszono przypadków zachorowania na ostre porażenia wiotkie u dzieci w wieku 0 – 14 lat. Zachorowania na choroby wieku dziecięcego w Polsce i woj. zachodniopomorskim w latach 2006-2010 przedstawiono w tabeli 16.

24

Tab.16. Liczba zachorowań i współczynnik zapadalności na choroby wieku dziecięcego w Polsce i woj. zachodniopomorskim w latach 2006 – 2010

województwo zachodniopomorskie 2009

Liczba zachorowań

zapadalność

2010 zapadalność

Liczba zachorowań

Liczba zachorowań

2008 zapadalność

Liczba zachorowań

Liczba zachorowań

Zapadalność

Liczba zachorowań

2007 zapadalność

2006

2010 zapadalność

Liczba zachorowań

2009 zapadalność

Liczba zachorowań

2008 Zapadalność

Liczba zachorowań

2007 zapadalność

jednostka chorobowa

Liczba zachorowań

2006

zapadalność

Polska

odra

120

0,31

37

0,09

100

0,26

115

0,30

14

0,04

3

0,17

1

0,05

3

0,17

-

-

-

-

świnka

15106

39,61

4146

10,87

3271

8,58

2954

7,74

2747

7,20

192

11,33

68

4,01

167

9,86

157

9,27

105

6,20

różyczka

20614

54,05

22886

60,04 13145

34,49

7586

19,88

4197

11,00

1560

92,12

295

17,42

444

26,23

230

13,58

178

10,51

krztusiec

1526

4,00

1984

5,2

5,68

2390

6,26

1272

3,33

3

0,18

2

0,11

49

2,89

96

5,67

12

0,70

ospa wietrzna

141129

370,1

160089

420

ostre porażenia wiotkie

65

1,08

39

0,65

2164

129662 340,18 140115 367,24 183323 480,49 3975

34

0,58

40

0,69*/

44

0,76*/

-

234,7

-

4755 280,89 3961 233,98 4108

1

0,37

1

0,38

3

242,6

1,02*/

6347 374,78

-

-

*/ zapadalność obliczona na podstawie populacji dzieci 0-14 r.ż. na 100 tys. dzieci.

25

1.1.4. Grypa sezonowa, grypa wywołana wirusem A/H1N1v. Grypa jest zakaźną chorobą układu oddechowego, o etiologii wirusowej. Choroba przenoszona jest drogą kropelkową, dlatego też rozprzestrzenianie się wirusów grypy jest bardzo dynamiczne, co sprzyja zachorowaniom o charakterze epidemicznym lub pandemicznym. W 2010 roku w Polsce zgłoszono 550 573 zachorowań na grypę i podejrzeń grypy – (zapadalność 1 443,05 na 100tys. mieszkańców) w tym 242 274 zachorowań dzieci do 14 roku życia (wskaźnik zapadalności wyniósł 4 165,96 na 100 tys. mieszkańców). Dla porównania w roku 2009, ze względu na pandemię grypy, odnotowano 1 081 974 zachorowań na grypę i podejrzeń grypy - ( zapadalność 2 835,85 na 100 tys. mieszkańców) w tym 398 434 zachorowań dzieci do 14 roku życia (wskaźnik zapadalności 6 851,16 na 100 tys. mieszkańców). W analogicznym okresie w woj. zachodniopomorskim zachorowało 12 357 osób (współczynnik zapadalności 729,76 na 100 tys. mieszkańców), w tym 5 485 dzieci do 14 roku życia (współczynnik zapadalności wyniósł 1 871,8 na 100 tys. dzieci do 14 roku życia). Zapadalność na grypę w woj. zachodniopomorskim w stosunku do całego kraju w roku 2010 był dwukrotnie mniejsza. Grypa sezonowa monitorowana jest również w systemie Sentinel. Nadzór Sentinel działa zgodnie z wymogami European Influenza Surveillance Network (EISN) oraz European Center for Disease Control and Prevention (ECDC). Głównym założeniem systemu jest skoordynowanie przesyłanych danych epidemiologicznych z danymi wirusologicznymi. Oznacza to, że wybrani lekarze, którzy biorą udział w nadzorze, zobligowani są do przesyłania nie tylko danych epidemiologicznych dot. zachorowań na grypę/infekcje grypopodobne, ale także przesyłania pobranego materiału od pacjenta wcześniej zdiagnozowanego z infekcją wirusową. Przesyłanie ww. danych pozwala na monitorowanie aktualnie krążących typów wirusa w danym rejonie badawczym. Ze względu na brak regulacji prawnych dotyczących funkcjonowania nadzoru Sentinel, nie cieszy się on szczególną popularnością wśród lekarzy. Oddział Epidemiologii WSSE w Szczecinie wzorem lat ubiegłych uczestniczył i koordynował nadzór nad grypą Sentinel w sezonie 2009/2010. Sezon 2009/2010 rozpoczęto z początkiem września 2009, natomiast zakończony został z końcem kwietnia 2010r. W sezonie tym podjęto współpracę z 31 lekarzami z powiatów: Gryfice, Pyrzyce, Koszalin, Stargard Szczeciński oraz Szczecin. Podczas funkcjonowania nadzoru udało się pobrać 139 wymazów celem opracowania mikrobiologicznego. Ze względu na wcześniej wspominany problem dotyczący pobierania materiału od pacjentów, materiał do badań w większości pobierany był przez pracowników Oddziału Epidemiologii PSSE oraz WSSE. Spośród 139 wymazów uzyskano 6 dodatnich wyników: 1 zakażenie RSV oraz 5 zakażeń wywołanych adenowirusami. Zawieszono prowadzenie nadzoru Sentinel w okresie letnim sezonu 2009/2010, a następnie rozpoczęto sezon 2010/2011 we wrześniu 2010 roku. W sezonie tym do współpracy udało się pozyskać 32 lekarzy z powiatów: Police, Stargard Szczeciński oraz Szczecin. Celem zachęcenia lekarzy do aktywnego uczestnictwa oraz zwiększenia zainteresowania ich udziałem w nadzorze, Zachodniopomorski Państwowy Wojewódzki Inspektor Sanitarny w Szczecinie wydał certyfikaty, które zostały pozytywnie zaopiniowane przez Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – Państwowy Zakład Higieny ( Prof. dr hab. Lidia B. Brydak). Do końca roku 2010, lekarze biorący udział w nadzorze pobrali 17 wymazów od pacjentów, bez dodatnich wyników w kierunku wirusów. Zintegrowany nadzór nad grypą Sentinel wprowadzony został jako wymóg określony przez European Influenza Surveillance Scheme, którego Polska jest członkiem, a także

26

wymaganym przez Unię Europejską, bowiem jest niezbędny m.in. dla funkcjonowania systemu wczesnego ostrzegania w sytuacji epidemii, a zwłaszcza pandemii grypy. W związku z ogłoszoną pandemią grypy AH1N1v w czerwcu 2009 roku, która ostatecznie zakończyła się w sierpniu 2010r., w Polsce w roku 2010 odnotowano 218 potwierdzonych przypadków A/H1N1v (współczynnik zapadalności wyniósł 0,57 na 100 tys. mieszkańców). Wśród potwierdzonych przypadków zachorowań na grypę A/H1N1v na terenie Polski zachorowało 45 dzieci do 14 roku życia (współczynnik zapadalności wyniósł 0,77 na 100 tys. mieszkańców). W roku 2009, kiedy rozpoczęła się pandemia grypy AH1N1v, w Polsce zgłoszono 2 632 potwierdzone przypadki A/H1N1v (współczynnik zapadalności wyniósł 6,9 na 100 tys. mieszkańców)., wśród których 795 dotyczyło dzieci do 14 roku życia (współczynnik zapadalności w tej grupie wiekowej wyniósł 2,08 na 100 tys. mieszkańców). Na terenie woj. zachodniopomorskiego do końca 2010 roku odnotowano 7 zachorowań na grypę wywołaną nowym wirusem A/H1N1 ( wskaźnik zapadalności wyniósł 0,41 na 100 tys. mieszkańców). Wszystkie zachorowania dotyczyły osób dorosłych. Podstawową metodą zapobiegania zachorowaniom na grypę są szczepienia, które są szczepieniami zalecanymi przez Ministerstwo Zdrowia. Szczepienia rekomendowane są wśród ogółu społeczeństwa, a w szczególności dla grup szczególnie narażonych na zachorowania i powikłania pogrypowe. Ze względu na dużą zmienność antygenową Światowa Organizacja Zdrowia, co roku weryfikuje skład antygenowy szczepionki przewidziany w danym sezonie epidemicznym. W roku 2010 na terenie woj. zachodniopomorskiego zaszczepiono 65463 osób przeciwko grypie, co stanowi 3,9% populacji woj. zachodniopomorskiego. W stosunku do roku poprzedniego zmniejszyła się liczba uodpornionych o 17167osób (tabela17). Tab. 17. Liczba osób zaszczepionych przeciw grypie na terenie woj. zachodniopomorskiego w latach 2006–2010

Rok 2006

2007

2008

2009

2010

75.699

66.643

61.465

82.630

65.463

1.1.5.

Zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych i mózgu.

Zapalenia ośrodkowego układu nerwowego mogą wywoływać bakterie, wirusy, grzyby jak też pasożyty. Epidemiologia zachorowań jest zależna od wieku oraz czynników predysponujących zarówno tych związanych z drobnoustrojami jak i organizmem gospodarza, a także od pory roku. Objawy kliniczne zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych i zapalenia mózgu mogą być różnorodne: od niecharakterystycznych u noworodków i niemowląt (pod postacią braku apetytu, wymiotów, drażliwości i wzrostu temperatury), do typowych objawów wynikających z podrażnienia opon mózgowo-rdzeniowych takich jak sztywność karku oraz inne objawy oponowe. Rozpoznanie choroby potwierdza badanie płynu mózgowordzeniowego. Za względu na obraz kliniczny zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych i mózgu można podzielić na: ­ Bakteryjne zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych – jest zakażeniem ostrym, zagrażającym życiu. Charakteryzuje się wysoką śmiertelnością nawet mimo prawidłowo zastosowanego leczenia. Częstość występowania choroby zmniejsza się z wiekiem, etiologia również związana jest z wiekiem chorego. Płyn mózgowo-

27

rdzeniowy jest mętny, ze zwiększoną cytozą i poziomem białka, dodatnimi odczynami globulinowymi oraz spadkiem poziomu cukru. Zawsze należy wykonać posiew płynu mózgowo-rdzeniowego w kierunku bakterii, co pomoże wdrożyć skuteczne leczenie. Zapobieganie szerzeniu się zachorowań polega na izolacji chorych, profilaktycznym podawaniu leków przeciwbakteryjnych osobom z bliskiego otoczenia z chorym (dotyczy zachorowań wywołanych przez N.meningitidis czy H.influenzae), profilaktycznym leczeniu podczas porodu kobiet skolonizowanych przez paciorkowce grupy B (co ograniczy zapadalność na wczesne zakażenia paciorkowcami u noworodków) a także immunoprofilaktyce. ­ Jałowe (aseptyczne) zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych – najczęściej wywoływane jest przez zakażenia wirusowe, ale mogą je wywoływać również bakterie, riketsje, chlamydie, krętki, mykoplazmy, grzyby, pierwotniaki, nicienie, tasiemce. Ze względu na różnorodność patogenów wywołujących zachorowanie płyn mózgowo-rdzeniowy może mieć różny charakter: dominuje podwyższona ilość komórek jednojądrzastych, stężenie białka może być prawidłowe (w zakażeniach wirusowych) lub podwyższone w pozostałych przypadkach. Glukoza w płynie mózgowo-rdzeniowym jest prawidłowa w zakażeniach wirusowych i obniżona w przypadkach o innej etiologii. ­ Zapalenie mózgu – najczęściej powodowane przez arbo-, enterowirusy i wirusy opryszczki, ale mogą je wywoływać również bakterie. Objawy kliniczne są podobne do zapaleń opon mózgowo-rdzeniowych. Charakterystyczne są objawy zaburzenia czynności mózgu. Rokowanie jest znaczenie poważniejsze niż w zapaleniu opon mózgowo-rdzeniowych. Śmiertelność sięga do 70% i zależna jest od czynnika wywołującego zapalenie mózgu. Częściej też stwierdza się powikłania pozapalne. ­ Zapalenie opon mózgowo rdzeniowych i mózgu W 2010 r. w Polsce zarejestrowano 3232 zachorowań na zapalenie opon mózgowych i mózgu (współczynnik zapadalności 8,47 na 100 tys. mieszkańców). W analogicznym okresie w woj. zachodniopomorskim odnotowano 121 zachorowania (współczynnik zapadalności 7,14 na 100 tys. mieszkańców). 

Bakteryjne zapalenie opon mózgowych i mózgu.

Na terenie Polski w roku 2010 zarejestrowano 963 zachorowania na bakteryjne zapalenie opon mózgowych i mózgu (współczynnik zapadalności 2,52 na 100 tys. mieszkańców), tj. o 532 zachorowania więcej niż w roku ubiegłym. W analogicznym okresie w woj. zachodniopomorskim odnotowano 50 zachorowań (współczynnik zapadalności 2,95 na 100 tys. mieszkańców) tj. o 10 zachorowań więcej w porównaniu z rokiem 2009. Po przeanalizowaniu wywiadów epidemiologicznych z zachorowań na bakteryjne zapalenie opon mózgowych i mózgu, w 36 przypadkach ustalono czynnik etiologiczny:       

w 7 przypadkach Neisseria meningitidis, w 7 przypadkach Streptococcus pneumoniae, w 1 przypadkach Streptococcus. z gr. G, w 1 przypadkach Enteroccocus faecalis, w 3 przypadkach Listeria monocytogenes, w 1 przypadku Staphylococcus ureus, w 16 przypadkach zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych w przebiegu boreliozy.

28

Tab.18. Liczba zachorowań i współczynnik zapadalności na bakteryjne zapalenie opon mózgowych i/lub mózgu w Polsce i woj. zachodniopomorskim w latach 2009-2010 województwo zachodniopomorskie

Polska



zapadalność

Liczba zachorowań

zapadalność

Liczba zachorowań

zapadalność

R a z e m:

2010 r.

Liczba zachorowań

Inne określone Inne, nieokreślone Zapalenie opon i/lub mózgu wywołane przez Streptococcus pneumoniae Zapalenie opon i mózgu meningokokowi Zapalenie opon i/lub mózgu wywołane przez Haemophilus influenzae typ B

2009 r.

zapadalność

Bakteryjne zapalenie opon mózgowych i/lub mózgu

2010 r.

Liczba zachorowań

2009 r.

221 374

0,57 0,98

156 360

0,41 0,94

12 14

0,71 0,82

22 14

1,3 0,82

159

0,42

149

0,39

6

0,35

7

0,41

191

0,50

136

0,36

8

0,47

7

0,41

14

0,04

9

0,02

-

-

-

-

959

2,51

963

2,52

40

2,36

50

2,95

Wirusowe zapalenie opon mózgowych.

W 2010 r. w Polsce odnotowano 1193 zachorowania na wirusowe zapalenie opon mózgowych (współczynnik zapadalności 3,12 na 100 tys. mieszkańców) tj. o 457 zachorowań więcej w porównaniu z rokiem 2009 (współczynnik zapadalności 1,93 na 100 tys. mieszkańców). W woj. zachodniopomorskim zarejestrowano 52 zachorowania (współczynnik zapadalności 3,07 na 100 tys. mieszkańców), natomiast w 2009 r. odnotowano 25 zachorowań (współczynnik zapadalności 1,48 na 100 tys. mieszkańców). Liczbę zachorowań i zapadalność na wirusowe zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych w Polsce i woj. zachodniopomorskim przedstawia tabela 19. 

Wirusowe zapalenie mózgu.

W 2010r. w Polsce odnotowano 473 zachorowań na wirusowe zapalenie mózgu (współczynnik zapadalności 1,24 na 100 tys. mieszkańców) tj. o 71 zachorowań mniej w porównaniu z rokiem 2009 (współczynnik zapadalności 1,39 na 100 tys. mieszkańców). W woj. zachodniopomorskim w 2010r. zarejestrowano 13 zachorowań na zapalenie mózgu, w tym 4 o etiologii opryszczkowej i jedno pod postacią kleszczowego zapalenia mózgu (współczynnik zapadalności 0,77 na 100 tys. mieszkańców), natomiast w 2009r. odnotowano 9 zachorowań (współczynnik zapadalności 0,53 na 100 tys. mieszkańców). Liczbę zachorowań i zapadalność na wirusowe zapalenie mózgu w Polsce i woj. zachodniopomorskim przedstawia tabela 20. Ponadto w woj. zachodniopomorskim w 2010r. zanotowano 2 zachorowania na zapalenie mózgu nie określone i 4 zachorowania na zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych nie określone. Porównanie tych zachorowań do roku ubiegłego oraz zapadalność przedstawia tabela 21.

29

Tab.19. Liczba zachorowań i zapadalność na wirusowe zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych w Polsce i woj. zachodniopomorskim w latach 2006-2010

województwo zachodniopomorskie

1,93 1193 3,12

84

4,96

99

5,85

22

2009

1,30

25

1,48

52

zapadalność

zachorowania

2010 zapadalność

zachorowania

zachorowania

2008 zapadalność

zachorowania

2007 zapadalność

zachorowania

736

2006 zapadalność

1,93

zachorowania

735

2010 zapadalność

zachorowania

4,13 1201 3,15

zapadalność

zapadalność

2009

zachorowania

2008 zapadalność

Inne określone i nie 1579 określone

2007 zachorowania

2006 zachorowania

Wirusowe zapalenie opon mózgowordzeniowych

zapadalność

Polska

1,48

Tab.20. Liczba zachorowań i zapadalność na wirusowe zapalenie mózgu w Polsce i woj. zachodniopomorskim w latach 2005-2010

58

0,15

57

0,15

1

0,06

-

-

-

-

2

0,12

5

0,3

nie określone

224

0,59

204

0,53

167

0,44

136

0,36

124

0,33

10

0,60

3

0,18

5

0,30

7

0,41

7

0,41

przenoszone przez kleszcze

316

0,83

233

0,61

202

0,53

335

0,88

292

0,77

1

0,06

-

-

1

0,06

-

-

1

0,06

Razem: 607

1,59

508

1,33

440

1,15

529

1,39

473

1,24

12

0,71

3

0,18

6

0,35

9

0,53

13

0,77

zapadalność

zachorowania

zapadalność

0,19

zapadalność

zachorowania

zachorowania

zapadalność

71

zapadalność

0,19

zapadalność

zachorowania

2010

71

zapadalność

zachorowania

2006

0,18

zapadalność

zachorowania

2010

67

zapadalność

zachorowania

2009

województwo zachodniopomorskie 2007 2008 2009

inne określone

zapadalność

zachorowania

2007 zachorowania

wirusowe zapalenie mózgu

zachorowania

2006

Polska 2008

30

Tab.21. Liczba zachorowań na zapalenie mózgu nie określone i zapalenie opon mózgowordzeniowych nie określone w Polsce i w woj. zachodniopomorskim w latach 2009-2010. Zapalenie opon mózgowordzeniowych nie określone 2009 2010

Zapalenie mózgu nie określone

liczba zachorowań

zapadalność na 100 tys.

liczba zachorowań

zapadalność na 100 tys.

zapadalność na 100 tys.

89

0,23

94

0,25

319

0,84

509

1,33

województwo zachodniopomorskie

3

0,18

2

0,12

5

0,30

4

0,24

liczba zachorowań

Polska

liczba zachorowań

1.1.6.

2010

zapadalność na 100 tys.

2009

Inwazyjna choroba meningokokowa.

Inwazyjna choroba meningokokowa (ICHM) wywołana jest przez dwoinkę zapalenia opon mózgowych Neisseria meningitidis. Rozróżnia się 13 typów serologicznych, z których A,B,C,Y i W 135 odpowiadają za większość przypadków zachorowań. Zachorowania dotyczą najczęściej dzieci i młodzieży. Szerzenie choroby meningokokowej odbywa się zazwyczaj za pośrednictwem bezobjawowych nosicieli (rzadko pomiędzy osobami, które zachorowały). Nosiciele mogą stanowić 2-25% populacji, ale w środowiskach zamkniętych ich odsetek może sięgać 40-80%. Zapadalność na ICHM wśród populacji jest mała – ok. 1,0/100000 mieszkańców. Inwazyjna choroba meningokokowa jest ciągle jedną z najpoważniejszych chorób infekcyjnych na świecie, pomimo możliwości wczesnego włączenia antybiotykoterapii i rozwoju intensywnej opieki medycznej nad pacjentem. Jej wczesne rozpoznanie i jak najszybsze wdrożenie leczenia ma kluczowe znaczenie w rokowaniu co do późniejszego stanu zdrowia pacjenta. W ciągu ostatnich kilku lat zaobserwować można tendencję wzrostową zachorowań. Współczynnik zapadalności na ICHM w Polsce i w woj. zachodniopomorskim w latach 20062010 przedstawiono w tabeli 22. Tab.22. Współczynnik zapadalności na ICHM w Polsce i w woj. zachodniopomorskim w latach 2006-2010 2006

2007

2008

2009

2010

Polska

0,61 (233 przyp.)

1,03 (392 przyp.)

0,97 (373 przyp.)

0,78 (296 przyp.)

0,58 (222 przyp.)

województwo zachodniopomorskie

0,83 (14 przyp.)

0,71 (12 przyp.)

0,76 (13 przyp.)

0,94 (16 przyp.)

0,47 (8 przyp.)

W woj. zachodniopomorskim w roku 2010 odnotowano 8 przypadków zachorowań (współczynnik zapadalności 0,47 na 100 tys. mieszkańców)tj. o połowę mniej niż w 2009r. Choroba dotyczyła osób w wieku od 1,5 roku do 80 lat. W 7 przypadkach chorobie towarzyszyło zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, a w 5 przypadkach potwierdzono posocznicę. W przebiegu choroby wystąpił 1 zgon u 67-letniego pacjenta. Czynnikiem etiologicznym przypadku śmiertelnego była N.meningitidis B.

31

Najwięcej zachorowań w 2010 roku wystąpiło w grupie wiekowej 1-3 lata (4 przypadki). Podział zachorowań z uwzględnieniem grupy wiekowej i miejsca zgłoszenia zachorowania przedstawia tabela 23. Tab.23. Inwazyjna choroba meningokokowa w woj. zachodniopomorskim w 2010 r. z uwzględnieniem wieku i miejsca wystąpienia zachorowania Grupa wiekowa

miejscowość